Προσφώνηση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κ. Νίκο Αναστασιάδη
Κύριε Πρόεδρε,
Κύριε Γενικέ Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης,
Αξιότιμα μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης,
Κύριες και κύριοι,
Επιτρέψτε μου καταρχάς να εκφράσω την ιδιαίτερη ικανοποίηση μου για την σημερινή παρουσία μου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, και ειδικότερα για την πρόσκληση να προσφωνήσω την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η ικανοποίηση είναι ακόμα πιο ιδιαίτερη, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η Κυπριακή Προεδρία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Ταυτόχρονα, η σημερινή μου παρουσία στο Συμβούλιο της Ευρώπης αποτελεί ξεκάθαρη ένδειξη και απόδειξη της σημασίας που η Κυπριακή Δημοκρατία αποδίδει στο Συμβούλιο για την προσφορά του στη θεμελίωση και σεβασμό των αρχών και αξιών του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.
Έχοντας ως βασικό πυλώνα την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Συμβούλιο της Ευρώπης πέτυχε να αναπτύξει εκείνους τους θεσμούς και όργανα, με προμετωπίδα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που συνέβαλαν και συμβάλουν ουσιαστικά στην προαγωγή, προστασία και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων όλων εμάς που ζούμε στην Ευρώπη και όχι μόνον.
Η ύπαρξη του εν λόγω Ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού είναι μια κατάκτηση των Ευρωπαίων πολιτών και ως εκ τούτου η Κυπριακή Δημοκρατία αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο του Δικαστηρίου ως θεματοφύλακα της Σύμβασης και τιμά το ρόλο και τη δράση του ως του μοναδικού μηχανισμού προστασίας δικαιωμάτων. Είναι για αυτό τον λόγο που η πλήρης και χωρίς όρους και προϋποθέσεις εφαρμογή των αποφάσεων του Δικαστηρίου από όλα τα κράτη μέλη, αποτελεί όχι μόνο βασικότατη υποχρέωση όλων, αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την εμπέδωση και ενίσχυση της Δημοκρατίας εν γένει στην Ευρώπη.
Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, κύριε Πρόεδρε, καθοριστικής σημασίας ρόλο διαδραματίζει η Κοινοβουλευτική Συνέλευση, ως το μοναδικό φόρουμ δημοκρατικού διαλόγου ανάμεσα στους εκπροσώπους των 47 κρατών μελών του Συμβουλίου. Αποτελεί ουσιαστικά μια γέφυρα προσέγγισης των λαών καθώς επίσης πολιτιστικής πολυχρωμίας του Οργανισμού, η οποία επιτρέπει την αλληλοκατανόηση και την ομοθυμία στη βάση κοινών αρχών και αξιών.
Είναι για αυτό το λόγο που κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας θα εργαστούμε ακόμη πιο εντατικά προκειμένου να αναδειχθεί ακόμη περισσότερο η σημασία και ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει το Συμβούλιο της Ευρώπης στην ανταπόκριση των σημαντικών προκλήσεων που η Ευρώπη συλλογικά καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει.
Η προσχώρηση της Κύπρου το 1961, στο Συμβούλιο της Ευρώπης ήταν μια από τις πρώτες αποφάσεις του νεοσύστατου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αποτελούσε ένδειξη της βαθιάς δέσμευσης στις αρχές που πρεσβεύει το Συμβούλιο για θεμελίωση των δημοκρατικών θεσμών και αξιών, του κράτους δικαίου, καθώς επίσης της προώθησης της συνεργασίας μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών.
Σημαντικός σταθμός για την Κυπριακή Δημοκρατία ήταν η κύρωση, τον Οκτώβριο του 1962, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Θεμελιωδών Ελευθεριών, καθιστώντας την εσωτερικό δίκαιο αυξημένης ισχύος.
Έκτοτε, η Κύπρος έχει κυρώσει πέραν των 135 Συμβάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης και υπόκειται εθελοντικά στη δικαιοδοσία όλων ανεξαιρέτως των εποπτικών του Μηχανισμών, κάτι που οδήγησε στη συνεχή ενίσχυση και ενδυνάμωση του κράτους δικαίου και του πλαισίου προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο.
Οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, η οικονομική κρίση, η τρομοκρατία, οι μεταναστευτικές ροές έχουν καλλιεργήσει αισθήματα ανασφάλειας και αβεβαιότητας στους πολίτες. Έχουν επαναφέρει δυστυχώς ανησυχητικά φαινόμενα, όπως η ξενοφοβική ρητορική και η ρητορική μίσους, η άνοδος του λαϊκισμού και των εξτρεμιστικών στοιχείων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πρωτοβουλία η δική σας αλλά και της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης #NoHateNoFear#, και οι δράσεις σας προς αυτή την κατεύθυνση, προσλαμβάνουν ιδιαίτερη σημασία και θα ήθελα, φίλε Πρόεδρε, με την ευκαιρία θερμά να σας συγχαρώ.
Στις δικές σας δράσεις εδράζεται και το ιδιαίτερο μήνυμα της Κυπριακής Προεδρίας για “Ενίσχυση της Δημοκρατικής Ασφάλειας στην Ευρώπη”.
Οφείλουμε να εργαστούμε στη βάση των κοινών μας αξιών, να ενισχύσουμε τις δημοκρατικές μας δομές και το κράτος δικαίου, να επενδύσουμε σε ανοικτές και πλουραλιστικές κοινωνίες και κοινωνίες συνοχής και ανοχής, αλλά και να αντιταχθούμε σε οποιαδήποτε μορφή φανατισμού και μισαλλοδοξίας.
Είναι για τούτο που η Κυπριακή Προεδρία έθεσε την «υπεροχή του Κράτους Δικαίου» μεταξύ των προτεραιοτήτων της.
Πρόκειται εξάλλου για ένα από τους τρεις βασικούς πυλώνες του Συμβουλίου της Ευρώπης και μία εκ των θεμελιωδών αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που η Ευρώπη σήμερα καλείται να αντιμετωπίσει είναι η στιγμή που οφείλουμε να εμπλακούμε σε ένα δημιουργικό διάλογο με τους πολίτες, να αφουγκραστούμε τις ανησυχίες τους και να επιδιώξουμε από κοινού την αντιμετώπιση τους.
Μέσα από τις πολιτικές και τις δράσεις μας θα πρέπει να κάνουμε πράξη την έννοια του ενεργού πολίτη και προς αυτή την κατεύθυνση θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό το ρόλο της εκπαίδευσης και, πιο συγκεκριμένα, της αγωγής δημοκρατικών πολιτών, όπως καταγράφεται και στις προτεραιότητες της Κυπριακής Προεδρίας.
Ο διάλογος, η συνεργασία, η δημιουργία κουλτούρας ειρηνικής συνύπαρξης αποτελούν στοιχεία εξόχως σημαντικά για να καλλιεργήσουμε και να εμπεδώσουμε την έννοια του ενεργού πολίτη που χαρακτηρίζεται από κριτική ικανότητα, εποικοδομητική σκέψη, δημοκρατικό ήθος, αλλά, ιδιαίτερα, που διακρίνεται για τα αισθήματα αλληλεγγύης και ανοχής στη διαφορετικότητα.
Όπως απέδειξε η εμπειρία μας στην Ευρώπη, η προαγωγή των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί την ουσία και της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Μέσα από την ενίσχυση των ευρωπαϊκών δομών και επενδύοντας στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με απόλυτο σεβασμό στις αρχές και αξίες της Ευρώπης, η ήπειρος μας πέτυχε να αντιμετωπίσει πολλές από τις προκλήσεις που προέκυψαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η σημερινή ανάγκη για εμβάθυνση της δημοκρατικής ασφάλειας στην Ευρώπη προϋποθέτει τη συνέχιση της αποτελεσματικής συνεργασίας, τόσο στο επίπεδο των κρατών όσο και στο επίπεδο των περιφερειακών και διεθνών οργανισμών.
Η συνεργασία μεταξύ του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχής για την προαγωγή κοινών αξιών και επιδιώξεων, όχι μόνο στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και στις γειτνιάζουσες περιοχές.
Ίδιας σημασίας είναι και η συνεργασία του Συμβουλίου με τα Ηνωμένα Έθνη, τον ΟΑΣΕ και άλλους περιφερειακούς Οργανισμούς, με τρόπο που προσδίδει προστιθέμενη αξία στην επίτευξη κοινών στόχων.
Θα ήθελα να εκφράσω την απόλυτη ικανοποίηση και τις θερμότατες ευχαριστίες μου γιατί η Κοινοβουλευτική Συνέλευση, μέσα στο πλαίσιο των δράσεων της, υιοθέτησε σωρεία ψηφισμάτων και συστάσεων προς αποκατάσταση του δικαίου και την ειρηνική επίλυση ενός κατεξοχήν ευρωπαϊκού προβλήματος, όπως το Κυπριακό.
Δεν μπορώ να μην επισημάνω τα σημαντικά ψηφίσματα και συστάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης που, υιοθετώντας σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αναφέρονται σε βασικές πτυχές του κυπριακού προβλήματος, όπως:
Α.) το κορυφαίο ανθρωπιστικό ζήτημα των αγνοουμένων της κυπριακής τραγωδίας,
Β.) το ανθρωπιστικό ζήτημα των εγκλωβισμένων,
Γ.) το θέμα των εκτοπισθέντων,
Δ.) το ζήτημα της περίκλειστης περιοχής της Αμμοχώστου,
Ε.) την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και
ΣΤ.) τη δημογραφική αλλοίωση των κατεχομένων από την Τουρκία περιοχών.
Δεν θα μπορούσα, ευρισκόμενος ενώπιον σας, να μην αναφερθώ στις νέες προσπάθειες που καταβάλλονται προκειμένου να επιτύχουμε τον τερματισμό της απαράδεκτης κατάστασης πραγμάτων που επικρατεί στην Κύπρο τα τελευταία 43 χρόνια.
Θέλω εξαρχής να είμαι ξεκάθαρος και να πω πως πρόθεση μου δεν είναι να εμπλακώ σε μια λογική επίρριψης ευθυνών. Αυτό που επιθυμώ είναι να ενημερώσω για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί αλλά και τα βασικά προβλήματα που ακόμα αντιμετωπίζουμε.
Εδώ και 20 μήνες, έχει ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια, η οποία θα πρέπει να ομολογήσω απέδωσε αποτελέσματα, με πρόοδο στα κεφάλαια Διακυβέρνησης και Διαμοιρασμού των Εξουσιών, Οικονομίας, Ευρωπαϊκής Ένωσης και, σε λιγότερο βαθμό, στο κεφάλαιο του Περιουσιακού.
Οφείλω να σημειώσω ότι παρά την παρατηρηθείσα αξιοσημείωτη πρόοδο, παραμένουν ακόμη διαφορές και διάσταση απόψεων σε αριθμό θεμάτων που άπτονται των πιο πάνω κεφαλαίων, με πιο σημαντικές αυτές που άπτονται του περιουσιακού.
Τους τελευταίους μήνες επικεντρώσαμε τις προσπάθειες μας στη συζήτηση δύο καθοριστικών κεφαλαίων – εκείνο των εδαφικών προσαρμογών και εκείνου της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία του παράγοντα Ασφάλεια στην Ευρώπη, επιτρέψτε μου να σταθώ ιδιαίτερα στο Κεφάλαιο που άπτεται της διεθνούς πτυχής του Κυπριακού και αφορά στο θέμα της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων.
Για να γίνει κατανοητή η πτυχή της ασφάλειας στην Κύπρο, θα πρέπει να αναφερθώ στη Συνθήκη Εγγυήσεων, που υπεγράφη το 1960 μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Τουρκίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας ως εγγυητριών δυνάμεων.
Θα πρέπει να παραδεχτώ πως η πηγή των όποιων προβλημάτων που ακόμη και σήμερα αντιμετωπίζουμε υπήρξε ακριβώς η Συνθήκη Εγγυήσεως που δυστυχώς έδωσε την εντύπωση στους κηδεμόνες πως διέθεταν το δικαίωμα να παρεμβαίνουν στα εσωτερικά του νεοσύστατου κράτους, με αποκορύφωμα την τουρκική εισβολή του 1974, με πρόσχημα την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης μετά το πραξικόπημα της στρατιωτικής Χούντας των Αθηνών, της άλλης των εγγυητριών δυνάμεων.
Δυστυχώς, αντί την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης, η Τουρκία κατέλαβε βιαίως το βόρειο τμήμα της Κύπρου (37% του συνολικού εδάφους), εξαναγκάζοντας 167.000 Ελληνοκύπριους κατοίκους (1/3 του συνόλου των Ελληνοκυπρίων) να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μεταβούν στο ελεγχόμενο σήμερα από την Κυπριακή Δημοκρατία νότιο τμήμα της νήσου.
Με τα πιο πάνω γεγονότα, θεωρούμε πως ανάλογες αναχρονιστικές ρυθμίσεις μόνο προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν και δεν μπορούν να αποτελούν απάντηση στις όποιες εύλογες και μη ανησυχίες των μερών.
Την ίδια ώρα, και μη παραγνωρίζοντας την ανάγκη όπως η ασφάλεια της μιας κοινότητας δεν μπορεί να αποτελεί απειλή για την άλλη, έχουμε καταθέσει, πέραν των όσων έχουν συμφωνηθεί, μια ολοκληρωμένη και περιεκτική πρόταση που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις ανησυχίες είτε της μίας είτε της άλλης κοινότητας.
Επιτρέψτε μου να επικεντρωθώ στα όσα έχουν συμφωνηθεί και θα αποτελούν θεμελιώδεις όρους της συνολικής συμφωνίας επίλυσης του Κυπριακού.
Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ των συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί, περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:
Α. Η εσωτερική δομή της Κυπριακής Δημοκρατίας θα μετεξελιχθεί στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, με πολιτική ισότητα των δυο κοινοτήτων.
Β. Η ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της ενωμένης Κύπρου διασφαλίζεται πλήρως με βάση το διεθνές δίκαιο τον Χάρτη των ΗΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Γ. Συνταγματικές πρόνοιες που απαγορεύουν αυστηρά την απόσχιση ή την ένωση του μέρους ή του όλου με την όποια τρίτη χώρα.
Δ. Προς διασφάλιση της διζωνικότητας, η κάθε μία των Πολιτειών θα έχει καθορισμένα διοικητικά όρια.
Ε. Προς διασφάλιση της δικοινοτικότητας και της πολιτικής ισότητας, προνοείται:
– Απαγόρευση επέμβασης της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης στις αρμοδιότητες των Πολιτειών ή της μιας Πολιτείας στις αρμοδιότητες της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης ή της άλλης Πολιτείας.
– Αποτελεσματικός τρόπος συμμετοχής στη διακυβέρνηση του Κράτους από τις δύο κοινότητες, με συγκεκριμένες ρυθμίσεις στη λήψη αποφάσεων προς αποφυγή επιβολής της μιας επί της άλλης κοινότητας.
Συνεπώς, οι όποιες στρατιωτικές εγγυήσεις ή/και ακόμη χειρότερο επεμβατικά δικαιώματα οποιασδήποτε τρίτης χώρας όχι μόνο δεν απαιτούνται αλλά και αποτελούν αναχρονισμό, αφού, μεταξύ άλλων:
(α) Πλήττουν την ανεξαρτησία και κυριαρχία ενός κράτους μέλους των Η.Ε., της Ε.Ε., του Συμβουλίου της Ευρώπης και πολλώ άλλων διεθνών Οργανισμών και έρχονται σε αντίθεση με το Χάρτη των Η.Ε. και το διεθνές δίκαιο.
(β) Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα σημερινά δεδομένα είναι εντελώς διαφορετικά σε σύγκριση με το 1960, ή το 1974, η όποια παρουσία τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων ή εγγυητικών δικαιωμάτων της Τουρκίας μετά τη λύση θα αποτελούσε μια ετεροβαρή ρύθμιση εις βάρος της ελληνοκυπριακής κοινότητας, αφού λόγω ισχύος και αποστάσεως της Τουρκίας θα εθεωρείτο ως μια μόνιμη απειλή εναντίον της ελληνοκυπριακής κοινότητας.
(γ) Θέτουν υπό την κηδεμονία ή την επιρροή της εγγυήτριας τη μία των κοινοτήτων και κατ’ επέκταση το Kράτος, με κίνδυνο αποσταθεροποίησης ή και ενίσχυσης των ρευμάτων απόσχισης.
(δ) Επιπλέον, η τυχόν παροχή εγγυήσεων για διασφάλιση της μιας κοινότητας θα ανέτρεπε την πολιτική ισότητα και θα καλλιεργούσε αίσθημα υπεροχής της υπό εγγύηση κοινότητας έναντι της άλλης, με συνέπεια αντί της συναίνεσης, την πρόκληση συνεχών αδιεξόδων και αποσταθεροποίησης.
(ε) Είναι ασύμβατες με τις βασικές αρχές της κυριαρχίας και της διεθνούς νομικής προσωπικότητας που διέπουν κάθε κράτος, αφού θα έδιδαν το δικαίωμα σε μια των πολιτειών να καλεί μια τρίτη χώρα να παρέμβει και να παραβιάσει την ανεξαρτησία, κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους.
Παραδείγματος χάρη αν εκαλείτο να εγγυηθεί την ασφάλεια της Εσθονίας ή της Λετονίας η Ρωσική Ομοσπονδία. Ή αν παραδείγματος χάρη ένα των κρατιδίων της Ομόσπονδης Γερμανίας τύγχανε των εγγυήσεων μιας τρίτης χώρας. Νομίζω είναι αρκετά τα παραδείγματα που έδωσα, για να μην επεκταθώ.
Το αμέσως επόμενο διάστημα θα είναι καθοριστικό σε σχέση με τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού. Είμαι απόλυτα πεπεισμένος πως εάν όλα τα μέρη και ιδιαιτέρως, δεν το λέω με διάθεση κριτικής αλλά λόγω των περιστάσεων, η Τουρκία προσέλθουν με δημιουργική και εποικοδομητική προσέγγιση, μπορούμε να πετύχουμε την επίλυση του Κυπριακού στη βάση και εντός του πλαισίου των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών.
Θέλω να επαναλάβω, για ακόμα μία φορά, την αποφασιστικότητά μου να εργαστώ για την επίτευξη λύσης η οποία θα επανενώνει πραγματικά την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά το πιο σημαντικό θα προστατεύει όλους τους πολίτες, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, θα δημιουργεί ένα σύγχρονο κράτος απόλυτα συμβατό με την ιδιότητα του ως μέλος της ΕΕ αλλά και θα θεμελειώνει και θα δημιουργεί τις προοπτικές ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των κατοίκων του νησιού.
Είμαστε πεπεισμένοι ότι η επίλυση του κυπριακού προβλήματος, στη βάση των αρχών στις οποίες εδράζεται το Συμβούλιο της Ευρώπης, με σεβασμό στις ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την εδραίωση της δημοκρατικής ασφάλειας στην Ευρώπη αλλά και τη νοτιο-ανατολική Μεσόγειο.
Ολοκληρώνοντας, νιώθω την ανάγκη να σας ευχαριστήσω αλλά και να σας συγχαρώ θερμά για το δύσκολο και πολύ αξιόλογο έργο που επιτελεί η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα συνεχίσει να στηρίζει και θα συμβάλει, με όλους τους δυνατούς τρόπους, στις προσπάθειες για επίτευξη των κοινών μας στόχων, για μια Ευρώπη όπως την οραματιζόμαστε, την Ευρώπη της δημοκρατίας, των ελευθεριών και της δικαιοσύνης, του ανθρωπισμού, του πολιτισμού και της ανεκτικότητας.