Κορυφαία στιγμή στην μακρόχρονη ιστορία του Κυπριακού, η 24η Απριλίου 2004. Το 76% των Ελληνοκυπρίων τάχθηκαν εναντίον του Σχεδίου Ανάν.
Για πρώτη φορά κλήθηκαν οι ελληνοκύπριοι και οι τουρκοκύπριοι να αποφασίσουν σε χωριστά δημοψηφίσματα για την αποδοχή ή απόρριψη ενός σχεδίου λύσης το οποίο συζητήθηκε εξαντλητικά και κατέληξε χωρίς να υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ηγεσιών των δύο κοινοτήτων, με τα κενά να καλύπτονται από την επιδιαιτησία του ΟΗΕ.
Η πορεία προς το δημοψήφισμα του Απριλίου του 2004 ξεκίνησε με την επίδοση του πρώτου σχεδίου Ανάν στις 11 Νοεμβρίου του 2002, στον Πρόεδρο της Κύπρου Γλαύκο Κληρίδη και τον τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς.
Το «όχι» του Τάσου
Ο Τάσσος Παπαδόπουλος από την πρώτη στιγμή τάχθηκε υπέρ της απόρριψης του σχεδίου Ανάν στο δημοψήφισμα και την θέση του την διατύπωσε σε διάγγελμα του στις 7 Απριλίου 2004. Με δάκρυα στα μάτια ανέφερε:«Λυπούμαι ειλικρινά, γιατί δεν μπορώ να αποδεχθώ και να υπογράψω το Σχέδιο Ανάν όπως, τελικά, διαμορφώθηκε.
Παρέλαβα Κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω ‘κοινότητα’ χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών. Έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της.
Απόσπασμα από το ιστορικό Διάγγελμα του Προέδρου της Δημοκρατίας Τάσσου Παπαδόπουλου για το Δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004
Συμπατριώτισσες, Συμπατριώτες,
Αυτές της εξαιρετικής ιστορικής σημασίας συνθήκες, νιώθω υποχρέωσή μου να απευθυνθώ σ’ εσάς: στον κυρίαρχο κυπριακό λαό. Κάθε λαός διαμορφώνει και γράφει τη δική του ιστορία. Άλλοτε με απελευθερωτικούς αγώνες, άλλοτε με κοινωνικούς, άλλοτε με δημοκρατικές διαδικασίες με τη ψήφο του. Τώρα καλείται ο κυπριακός λαός, καλούμαστε ο καθένας μας χωριστά, αλλά και όλοι συλλογικά, να γράψουμε την ιστορία του μέλλοντος της Κύπρου.
Η πατρίδα μας, διέρχεται τις πιο δραματικές ώρες της μακραίωνης ιστορίας της. Ώρες καθοριστικές όχι μόνο για το παρόν και τη δική μας γενεά, αλλά και για το μέλλον και τις γενεές που θα έρθουν. Οι αποφάσεις που θα πάρουμε εμείς σήμερα, διαμορφώνουν και καθορίζουν τις τύχες και τα πεπρωμένα και των επερχόμενων γενεών.
Είμαι πεπεισμένος ότι ολόκληρη η πολιτική ηγεσία του τόπου, αλλά και η καθεμιά και ο καθένας από σας, έχει πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας της απόφασης που καλούμαστε να πάρουμε στο δημοψήφισμα της 24ης του Απρίλη, και ότι συμμερίζεστε το βάρος της ευθύνης που αναλαμβάνουμε με την ψήφο μας. Αυτή η απόφαση ανήκει αποκλειστικά και μόνο στον κυπριακό λαό. Ελπίζω οι ξένοι φίλοι μας να σεβαστούν το λαό και την Κυπριακή Δημοκρατία. Ελπίζω να κατανοήσουν ότι παρεμβάσεις και πιέσεις προσβάλλουν την αξιοπρέπεια του κυπριακού λαού, είναι αντίθετες προς ρητή πρόνοια του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και, τελικά, καταλήγουν αντιπαραγωγικές.
Η Κύπρος θα μας χρειαστεί όλους. Δεν περισσεύει κανένας.
Η τελική απόφαση ήταν πάντα και παραμένει και τώρα δική σας. Η ετυμηγορία σας θα εκφραστεί στο δημοψήφισμα στις 24 του Απρίλη.
Η εξυπηρέτηση των συμφερόντων και δικαιωμάτων του κυπριακού λαού στο σύνολό του, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Αυτό μου επιβάλλει η συνείδησή μου. Αυτό απαιτεί το αξίωμα του προέδρου της Δημοκρατίας, στο οποίο με τη ψήφο σας με τιμήσατε και με εκλέξατε.
Ελληνικέ κυπριακέ λαέ,
Όταν πριν από ένα χρόνο, ζήτησα τη ψήφο σου, ανέλαβα την δέσμευση ότι θα αγωνιστώ με όλες μου τις δυνάμεις, σε κάθε επίπεδο και από κάθε βήμα που προσφέρεται, για να πετύχω, βελτιώσεις στην, τότε, εκδοχή του Σχεδίου Ανάν, με στόχο να καταστεί αυτό λειτουργικό και, άρα, βιώσιμο. Δεσμεύτηκα ότι οι απαιτήσεις μας για βελτιώσεις θα ήσαν εντός των παραμέτρων του σχεδίου και δεν θα ανέτρεπαν την γενική φιλοσοφία του σχεδίου, ούτε θα ανέτρεπαν ουσιώδεις και βασικές πρόνοιές του ή συμβιβασμούς που είχαν συμφωνηθεί στις συνομιλίες που είχαν προηγηθεί της δικής μου εκλογής.
Δεσμεύτηκα, ακόμα, ότι θα επεδίωκα λύση που θα διασφάλιζε τα συμφέροντα των Ελληνοκυπρίων αλλά και των Τουρκοκυπρίων, στα πλαίσια μιας επανενωμένης Κύπρου.
Αυτή δεν είναι η ώρα, ούτε η ευκαιρία να προβώ σε λεπτομερή ανάλυση του Σχεδίου Ανάν. Αυτό θα γίνει στις επόμενες μέρες και μέχρι την διεξαγωγή των δημοψηφισμάτων.
Με πόνο ψυχής καταλήγω στη διαπίστωση ότι ακόμα και την πιο ελαστική, την πιο επιεική κρίση, το τελικό Σχέδιο Ανάν δεν ικανοποιεί τους ελάχιστους στόχους που θέσαμε.
Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω «κοινότητα» χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών. Έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της.
Συμπατριώτες, συμπατριώτισσες,
Στις 24 Απριλίου θα τοποθετηθείτε με ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ στο Σχέδιο Ανάν. Θα αποφασίσετε για το παρόν και το μέλλον της Κύπρου. Για τη γενιά μας, αλλά και τις γενιές που θα έρθουν μετά από εμάς.
Έχω εμπιστοσύνη στην κρίση σας.
Είμαι βέβαιος ότι δεν σας αγγίζουν ψεύτικα διλήμματα.
Ότι δεν σας τρομάζουν απειλές για δήθεν διεθνή απομόνωση.
Ότι δεν σας πείθουν τα περί δήθεν τελευταίας ευκαιρίας.
Είμαι βέβαιος ότι εξακολουθούν να έχουν για σας νόημα οι ηθικές αρχές και αξίες του λαού μας, του πολιτισμού και του εθνικού ιστορικού μας βίου, τον οποίο θέλετε να συνεχίσουμε με ασφάλεια, δικαιοσύνη, ελευθερία και ειρήνη.
Ελληνικέ κυπριακέ λαέ,
Στη ζυγαριά του ΝΑΙ και του ΟΧΙ, πολύ βαρύτερες και πολύ πιο επαχθείς θα είναι οι συνέπειες του ΝΑΙ.
Σε καλώ να απορρίψεις το Σχέδιο Ανάν.
Σε καλώ να πεις στις 24 του Απρίλη ένα δυνατό ΟΧΙ.