Άρθρο γνώμης του Γεωργίου Βασιλάκη*
H Thomas Cook έκλεισε ένα κύκλο που είχε αρχίσει εκατοντάδες έτη πριν. Δεδομένου πως το επιχειρηματικό μοντέλο της αξιοσέβαστης βρετανικής εταιρείας τουριστικών ταξιδίων ήταν μη προσαρμοσμένο στις σύγχρονες ανάγκες και είχε οδηγήσει σε γνωστές αστοχίες ρευστότητας, δεν ήταν δύσκολο για τη βρετανική κυβέρνηση να αρνηθεί να δώσει 150 εκατ. λίρες στερλίνες ώστε να τη διασώσει.
Αντιθέτως, είναι οι φορολογούμενοι αυτοί που θα πληρώσουν τον λογαριασμό για τον επαναπατρισμό 150.000 Βρετανών που έκαναν τις διακοπές τους. Ωστόσο, η επίκληση του «ηθικού κινδύνου» δεν θα είναι τόσο εύκολη αν ένα χαοτικό Brexit οδηγήσει στην πτώση και άλλων εταιρειών. Είναι λοιπόν το τέλος του αρχαιότερου γραφείο ταξιδίων του κόσμου, το οποίο είχε ιδρύσει ένας ξυλουργός στη βόρεια Αγγλία το 1841. Οι ανταγωνιστές του, πάλι, όχι. Με περισσότερα από 500 γραφεία σε εμπορικούς δρόμους, η Thomas Cook επιδείκνυε σοκαριστική ανικανότητα να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες ταξιδιωτικές συνήθειες.
Η άνοδος των αεροπορικών εταιρειών φθηνού κόστους και εταιρειών όπως η Airbnb, που άλλαξαν το τοπίο στη βιομηχανία, σε συνδυασμό με την εξασθένηση της λίρας στερλίνας και το ασυνήθιστα θερμό καλοκαίρι του 2018 οδήγησαν στον «θάνατο» της εταιρείας, που είχε μία ακόμη σχεδόν θανάσιμη εμπειρία το 2011. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δεν είχε άλλη επιλογή από το να αφήσει την εταιρεία να πτωχεύσει, αν και τώρα η κυβέρνηση θα επωμιστεί το κόστος του επαναπατρισμού των παραθεριστών.
Μετά την κατάρρευση της αεροπορικής εταιρείας τσάρτερ Monarch το 2017, ο επαναπατρισμός περίπου 80.000 Βρετανών είχε κοστίσει στους φορολογουμένους 50 εκατ. λίρες στερλίνες. Η κατάρρευση της Thomas Cook αφήνει εκτεθειμένους τους διπλάσιους Βρετανούς πελάτες και η καθήλωση του Boeing 737 MAX έχει οδηγήσει σε αύξηση του κόστους ενοικίασης αεροσκαφών. Οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν πρόκειται να επιτρέψουν στην κυβέρνηση να ανακτήσει μεγάλο μέρος από την προβλεπόμενη δαπάνη των 150 εκατ. λιρών στερλινών.
Οι ιδιοκτήτες της Thomas Cook, περιλαμβανομένης της κινεζικής Fosun Tourism, που είναι η μεγαλύτερη μέτοχος, βρίσκονται αντιμέτωποι με πλήρη απομείωση της επένδυσής τους. Οι πιστωτές της Thomas Cook δεν θα έχουν καλύτερη τύχη. Το πρακτορείο ταξιδίων κατείχε μόλις 16 από τα περίπου 100 αεροσκάφη που χρησιμοποιούσε. Στα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας περιλαμβάνονται δικαιώματα προσγείωσης σε διάφορα αεροδρόμια, εννέα ξενοδοχεία στη Μεσόγειο και στη φίρμα Thomas Cook, η αξία της οποίας είναι μάλλον χαμηλότερη σήμερα απ’ ό,τι ήταν πριν από μία εβδομάδα.
Δύσκολα θα καλύψουν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία πολύ περισσότερο από το ένα τέταρτο των απαιτήσεων πιστωτών που κυμαίνονται μεταξύ 1,5 δισ. λιρών στερλινών και 1,7 δισ. λιρών στερλινών. Το κόστος επαναπατρισμού που καλείται να καταβάλει η βρετανική κυβέρνηση είναι περίπου το ίδιο με το κόστος διάσωσης που τελικά απέρριψε ο Τζόνσον.
Η άρνηση να διασώσει την εταιρεία και η κάλυψη του κόστους επαναπατρισμού επιτρέπουν στη βρετανική κυβέρνηση να διατηρήσει τη σκληρή γραμμή που είχε υιοθετήσει σε άλλες πρόσφατες χρεοκοπίες, όπως αυτή της British Steel και της Sirius Minerals. Εδώ ισχύει η φράση Πώς χρεοκόπησα;
Με δύο τρόπους: Σταδιακά, και μετά απότομα. Ernest Hemingway
Και εν τέλει όλα όσα συμβαίνουν οφείλονται σε ενέργειες και παραλείψεις των εμπλεκομένων και δεν είναι μοιραία.
Πώς επηρεάζεται η αγορά
Το κλείσιμο της εταιρείας έχει και άμεση επίδραση στον τρόπο που θα διαμορφωθεί η διεθνής αγορά στον τουρισμό.
Αν κλείσει το κομμάτι της Γερμανίας τότε ουσιαστικά μένει ένας παίκτης και αυτός είναι η TUI. Αυτό θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην αγορά, γιατί ουσιαστικά θα είναι μονοπωλιακή κατάσταση. Βέβαια και η TUI θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα των νόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι θα έχει μονοπωλιακή παρουσία στη χώρα και θα ελέγχει πάνω από το 50%. Σε πρώτη φάση όμως θα είναι ο μοναδικός και μεγάλος παίκτης με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό για έναν ξενοδόχο, να έχει να διαπραγματευθεί με έναν όμιλο. Καταλαβαίνετε πόση πίεση μπορεί να δεχθεί. Το μεγαλύτερο πρόβλημα λοιπόν που μπορεί να προκύψει από τη χρεωκοπία της Thomas Cook είναι η μονοπωλιακή θέση της TUI
Το πρόβλημα ήταν «γνωστό»
Γνωρίζαμε λίγο πολύ τα τελευταία χρόνια ότι αντιμετώπιζε πρόβλημα.Το πρόβλημα ήταν εστιασμένο κυρίως στην Αγγλία, όπου ο ανταγωνισμός είναι πολύ υψηλός και η Thomas Cook δεν εξελίχθηκε στο τμήμα των ηλεκτρονικών κρατήσεων όσο άλλες ανταγωνίστριες εταιρείες. Επίσης δεν διαφοροποίησε τα προϊόντα της έγκαιρα για να μπορέσει να αντέξει τον ανταγωνισμό.
Επιπλέον οι Άγγλοι δεν θεωρούν την Thomas Cook αλλά και την TUI αγγλικές εταιρείες, παρ’ ότι είχαν ως οικονομική έδρα την Αγγλία. Τώρα βέβαια έδρα τους είναι η Γερμανία. Τις θεωρούν λοιπόν γερμανικών συμφερόντων και όχι αγγλικές και ως γνωστόν οι Άγγλοι είναι αρκετά σωβινιστές.
Υπάρχουν λοιπόν παράμετροι σε όλα τα προβλήματα που έχουν ιστορικό βάθος και πρέπει να ανατρέχουμε στις αιτίες τους και όχι να είμαστε έκπληκτοι και να μετρούμε απώλειες σαν χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών.
*Οικονομολόγου ΕΚΠΑ