Εδώ και δεκαετίες οι επιστήμονες διαφωνούν γιατί ορισμένα είδη -μεταξύ των οποίων οι άνθρωποι- έχουν καθιερώσει την πρακτική των μονογαμικών ζευγαριών.
Δύο νέες βρετανικές επιστημονικές μελέτες, που καταλήγουν σε αντικρουόμενα συμπεράσματα, έρχονται να ανανεώσουν την επιστημονική διαμάχη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι επιστήμονες συμφωνούν πως οι ρίζες του ανθρώπινου ζευγαριού κάθε άλλο παρά ρομαντικές είναι.
Εν συντομία, η μια μελέτη υποστηρίζει ότι η μονογαμία εξελίχτηκε για να προστατεύει τα μωρά, ώστε να μην φονεύονται από τα ανταγωνιστικά ενήλικα αρσενικά, ενώ η άλλη έρευνα συμπέρανε ότι τα αρσενικά ανέπτυξαν μόνιμα ζευγάρια για να προστατεύουν τις θηλυκές συντρόφους τους από τους ανταγωνιστές τους.
Η πρώτη μελέτη, με επικεφαλής τον ανθρωπολόγο Κρίστοφερ Όπι του University College του Λονδίνου, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), μελέτησε τις ρίζες της μονογαμίας σε 230 είδη πρωτευόντων θηλαστικών (μαϊμούδων και πιθήκων) σε βάθος 75 εκατ. ετών, συλλέγοντας στοιχεία για τη συμπεριφορά των δύο φύλων και στη συνέχεια εκτελώντας τις σχετικές εξελικτικές προσμοιώσεις σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι η κυριότερη αιτία για την εμφάνιση της κοινωνικής μονογαμίας υπήρξε η προσπάθεια αποφυγής της βρεφοκτονίας από άλλα αρσενικά, τα οποία θέλουν να εξαφανίσουν τα παιδιά των ανταγωνιστών, ώστε να κάνουν τα δικά τους.
Η δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής τους ζωολόγους Τιμ Κλάτον- Μπροκ και Ντίτερ Λούκας του πανεπιστημίου Κέμπριτζ, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Science”, μελέτησε το εξελικτικό δέντρο περίπου 2.500 ειδών θηλαστικών (όχι μόνο πρωτευόντων όπως η πρώτη), ανατρέχοντας σε βάθος 170 εκατ. ετών στο παρελθόν.
Μέσω προσομοιώσεων σε υπολογιστές, προέκυψαν διαφορετικά συμπεράσματα. Σύμφωνα με την πρώτη μελέτη τα θηλαστικά ανέπτυσσαν εχθρότητα μεταξύ τους και εξαπλώνονταν γεωγραφικά, με τα αρσενικά, αδυνατώντας πλέον να έχουν πολλαπλούς συντρόφους να αναγκάζονται να προστατεύουν το μοναδικό τους ταίρι για να εξασφαλίσουν από αυτό τον μέγιστο δυνατό αριθμό απογόνων. Ενώ αντίθετα σύμφωνα με την δεύτερη μελέτη, η προστασία του βρέφους από ανταγωνιστικά αρσενικά ήταν ο παράγοντας που έπαιξε σημαντικότερο ρόλο στην ανάπτυξη της μονογαμικής συμπεριφοράς.
Στη φύση υπάρχουν πρωτεύοντα θηλαστικά όπως οι ταμαρίνοι της Βραζιλίας, που εντυπωσιάζουν με τη μονογαμία τους, καθώς δημιουργούν ζευγάρια αποκλειστικών συντρόφων εφ’ όρου ζωής και από κοινού ανατρέφουν τους απογόνους τους. Οι βιολόγοι εκτιμούν ότι σχεδόν ένα στα δέκα είδη θηλαστικών (το 9%) ακολουθεί έναν μονογαμικό τρόπο ζωής (μεταξύ άλλων τρωκτικά, τσακάλια, λύκοι κ.α.), ποσοστό που αυξάνει στο 25% μεταξύ των πιθήκων, ενώ η μονογαμία είναι διαδεδομένη και στα πουλιά.
Η μονογαμική συμπεριφορά είναι δύσκολο να ερμηνευθεί από εξελικτική σκοπιά. Αλλωστε η πλέον αποδοτική αναπαραγωγική στρατηγική για τα αρσενικά είναι να αναζητούν συνεχώς διαφορετικά θηλυκά για να κάνουν όσο γίνεται περισσότερους απογόνους. Βάσει αυτής της λογικής «η μονογαμία αποτελεί πρόβλημα. Θα ήταν λάθος για ένα αρσενικό να προσκολλάται σε ένα μόνο θηλυκό».