Η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει σημαντικός προορισμός και διαδρομή για νέες πηγές φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο και το Ιράκ, και στην περίπτωση της Ανατολικής Μεσογείου ένας αγωγός από το Ισραήλ προς την Τουρκία, που θα περνά από την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για πρόοδο στην ειρηνευτική διαδικασία για το Κυπριακό.
Αυτό υποστηρίζεται μεταξύ άλλων στα συμπεράσματα της τρίτης έκθεσης της “Ανεξάρτητης Επιτροπής για την Τουρκία” (ICT) που συστάθηκε από το Ιδρυμα Ανοικτής Κοινωνίας, με τίτλο “Η Τουρκία στην Ευρώπη: Η Επιτακτική Ανάγκη για Αλλαγή” που παρουσιάστηκε το απόγευμα στο πλαίσιο εκδήλωσης στη Λευκωσία που διοργάνωσε το Κέντρο PRIO Cyprus. Τα θέματα αναφορικά με την Τουρκία με τα οποία ασχολείται η έκθεση είναι οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις, η οικονομία, η ενέργεια και η εξωτερική πολιτική.
Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρξει μια επανεκκίνηση (reset) στην ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας, με το άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 στις ενταξιακές της διαπραγματεύσεις για τη δικαστική εξουσία και τα θεμελιώδη δικαιώματα, και τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και στην ασφάλεια. Παράλληλα τάσσεται υπέρ του ανοίγματος του κεφαλαίου για την ενέργεια ενώ εκφράζει την πεποίθηση πως προκειμένου να υπάρξει πλήρης ανάπτυξη της δυναμικής για συνεργασία ΕΕ- Τουρκίας στην εξωτερική πολιτική θα πρέπει να ανοίξει το κεφάλαιο 31 στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας.
Στην έκθεση αναφέρεται πως η διαδικασία για ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ θα αποκτούσε μομέντουμ “με την άρση των βέτο της ΕΕ και της Κύπρου σε 13 από τα κεφάλαια (των ενταξιακών διαπραγματεύσεων)” και πως εάν συνέβαινε αυτό “το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου θα συνέβαλλε στην ειρήνη στην Ανατολική Μεσόγειο, στην ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια και σε πιο στενές σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας”.
Την Ανεξάρτητη Επιτροπή αποτελούν Ευρωπαίοι πολιτικοί, πρώην Υπουργοί και άλλοι πρώην αξιωματούχοι. Πρόεδρός της είναι ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Μάρτι Αχτισάρι. Εκτός από τον κ. Αχτισάρι στη σημερινή παρουσίαση συμμετείχαν η πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας και πρώην Επίτροπος της ΕΕ Εμα Μπονίνο, ο πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών της Αυστρίας Αλμπερτ Ροχάν και η Εισηγήτρια της έκθεσης και Αναπληρωτής Διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (Istituto Affair Internazionali) Νάταλι Τότσι.
Σε ό,τι αφορά στα θέματα ενέργειας, η έκθεση αναφέρεται μεταξύ άλλων στις πρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικότερα στο Ισραήλ και την Κύπρο και σημειώνει πως μέρος αυτών των αποθεμάτων θα μπορούσαν να εξαχθούν στην Τουρκία και να διοχετευτούν στο Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, ως συμπλήρωμα πηγών από το Αζερμπαϊτζάν.
Προκειμένου να γίνει αυτό, σημειώνεται, θα μπορούσε να γίνει πρόβλεψη για ένα υποθαλάσσιο αγωγό από το Ισραήλ προς την Τουρκία μέσω των κυπριακών χωρικών υδάτων ή της ΑΟΖ, και μετά από το εγχώριο τουρκικό δίκτυο προς τις ευρωπαϊκές αγορές.
Εξάλλου στην έκθεση εκφράζεται η άποψη πως η μεταφορά κυπριακού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας αποτελεί μια επιλογή “την οποία οι Κύπριοι δεν μπορούν να αποκλείσουν” και πως “δεδομένων των αβέβαιων προοπτικών για ένα ένα τερματικό σταθμό υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG facility) στην Κύπρο – θα ήταν αδιαμφισβήτητα προς το συμφέρον των Ελληνοκυπρίων να δουν την Τουρκία να αναπτύσσεται σε ένα αξιόπιστο και επαρκές ενεργειακό κέντρο”.
Συναφώς η Επιτροπή σημειώνει πως καθώς η Τουρκία και η ΕΕ θα συνεχίσουν να συνεργάζονται στα ενεργειακά θέματα, ανεξαρτήτως των ενταξιακών προοπτικών της Τουρκίας, “η φιλοδοξία για μια Τουρκία που να ενεργεί ως ένα αξιόπιστο και επαρκές ενεργειακό κέντρο για την Ευρώπη, σε συνθήκες διαφάνειας, μπορεί να υλοποιηθεί καλύτερα με το άνοιγμα του κεφαλαίου για την ενέργεια στις διαπραγματεύσεις” της Τουρκίας με την ΕΕ.
Σε ότι αφορά στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, στα συμπεράσματα της έκθεσης αναφέρεται πως “ο περιφερειακός και παγκόσμιος ρόλος της Τουρκίας αδιαμφισβήτητα βρίσκεται σε άνοδο”. Παράλληλα σημειώνεται πως αυτό δεν σημαίνει ότι οι πρωτοβουλίες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής είναι πάντα πετυχημένες και πως αυτό το αποδεικνύουν “τα οξυμένα προβλήματα της Τουρκίας με τη Συρία, το πισογύρισμα στις σχέσεις της με την Αίγυπτο, οι περίπλοκες σχέσεις της με ρο Ιράκ, το Ιράκ και το Ισραήλ και η αποτυχία της να προχωρήσει προς τα μπρος στα θέματα της Κύπρου και της Αρμενίας”.
Στα συμπεράσματα γίνεται επίσης αναφορά σε “σημαντικές προσπάθειες” που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία για πολιτικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα, σημειώνεται ωστόσο παράλληλα πως υπήρξε “εμβάθυνση της πόλωσης” μεταξύ πολιτικών δυνάμεων και μεταξύ του κράτους και τμημάτων της κοινωνίας των πολιτών που δημιουργεί δυσκολίες στην εδραίωση της δημοκρατίας στη χώρα.
Οπως αναφέρεται, η αποτυχία του να υπάρξει συμφωνία για ένα νέο σύνταγμα, οι διαμαρτυρίες στο πάρκο Γκεζί και το σκάνδαλο διαφθοράς στο τέλος του 2013 αποτελούν γεγονότα που καταδεικνύουν αυτή την πόλωση.
Η Επιτροπή αναφέρει πως “όπως το 2001-2 όταν το μομέντουμ στην ενταξιακή διαδικασία έδωσε ώθηση στις τουρκικές αρχές να προχωρήσουν σε μια βαρυσήμαντη μεταρρυθμιστική προσπάθεια μια νέα εκκίνηση στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας το 2014 θα μπορούσε να έχει μια παρόμοια επίπτωση στη νέα ηγεσία της Τουρκίας” που θα αναδειχθεί μετά τις εκλογές στη χώρα (προεδρικές εκλογές τον Μάρτη του 2014 και βουλευτικές εκλογές τον Ιούνιο του 2015).
“Προκειμένου να υπάρξει τέτοια επανεκκίνηση των σχέσεων, η Ανεξάρτητη Επιτροπή για την Τουρκία πιστεύει σθεναρά πως δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερος τρόπος αυτός να ξεκινήσει από το άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 στις ενταξιακές συνομιλίες για τη δικαστική εξουσία και τα θεμελιώδη δικαιώματα, και τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ασφάλεια”, προστίθεται.