Του Νίκου Τρυπάτσα,
Αναπλ. Γενικού Διευθυντή ΧΑΚ
Κάθε χρηματιστηριακή αγορά στις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες, προσφέρει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα και είναι βασική επιλογή και εργαλείο χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, για την προσέλκυση νέων επενδύσεων. Βασική στόχευση των Αγορών, είναι η συμβολή τους με αποτελεσματικό τρόπο στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και των οικονομιών των χωρών, ευρύτερα.
Η σημασία των Αγορών βρίσκεται διεθνώς σε πολύ ψηλά επίπεδα και αξιολογείται δε πιο εμφαντικά σε περιόδους κρίσεων και αναταραχών, εφόσον, αυτές ως παρατηρείται αντανακλούν στις εκάστοτε εξελίξεις, καθώς και στις προοπτικές που υπάρχουν.
Στην Κύπρο, το Χρηματιστήριο, λόγω κυρίως της χρηματιστηριακής κρίσης του 1999-2000, επηρεάστηκε δυσμενώς τόσο στις εργασίες του, όσο και στην περαιτέρω προοπτική ανάπτυξης του. Το Χρηματιστήριο επηρεάστηκε ακολούθως δυσμενώς και λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αφορούσαν κυρίως στον τραπεζικό τομέα, ως αυτά κορυφώθηκαν το 2013. Ακολούθησαν νέα αλλεπάλληλα πλήγματα που επίσης επηρέασαν την Αγορά μας, καθώς και την οικονομία ευρύτερα, ως αποτέλεσμα των δυσμενών συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19, ως επίσης και του πολέμου μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας που άρχισε το 2022.
Σ’ ένα τέτοιο λοιπόν ουσιαστικά δύσκολο και ευμετάβλητο περιβάλλον, το Χρηματιστήριο δεν μπόρεσε να αξιοποιηθεί από την επιχειρηματική κοινότητα της χώρας μας κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες και συνεπώς να συνεισφέρει με ουσιαστικό τρόπο, στην εταιρική και οικονομική ανάπτυξη, ως κάτι τέτοιο θα ήταν το επιθυμητό.
Σημαντικά στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου, είναι τα εχέγγυα που προσφέρονται μέσω του, για διασφάλιση επαρκών επιπέδων διαφάνειας και ορθολογικής διαμόρφωσης των τιμών των εισηγμένων αξιών, παράγοντες οι οποίοι προσδίδουν προστιθέμενη αξία στις εισηγμένες εταιρείες στις Αγορές, ως κάτι τέτοιο αξιολογείται από εγχώριους και διεθνείς επενδυτές. Η εισαγωγή εταιρειών σε Χρηματιστήρια παρέχει σ’ αυτές ένα σημαντικά βελτιωμένο επίπεδο αναγνωρισιμότητας και ταυτόχρονα προστιθέμενη αξία, που επεκτείνεται μέχρι και το επίπεδο των εμπορικών συναλλαγών – παρεχόμενων δραστηριοτήτων τους. Όσον δε αφορά στο πλαίσιο της εποπτείας της Αγοράς, σημειώνεται ότι βάσει της Νομοθεσίας – Κανονισμών που ενσωμάτωσαν και αντίστοιχες Ευρωπαϊκές Οδηγίες / Κανονισμούς, οι επενδυτές που δραστηριοποιούνται στο ΧΑΚ αξιολογούνται πλέον ενδελεχώς από πιστοποιημένους από τις Αρχές ενδιάμεσους συντελεστές της Αγοράς, οι οποίοι υποχρεούνται να εφαρμόζουν μεταξύ άλλων, κανόνες πλήρους και δέουσας επιμέλειας, καθώς και ελέγχου προέλευσης των κεφαλαίων τα οποία επενδύονται. Επίσης οι επενδυτές πρέπει να λαμβάνουν συμβουλευτικές υπηρεσίες για τις επενδύσεις τους, μόνο από εγκεκριμένους για το σκοπό αυτό, σύμβουλους επενδύσεων.
Το Χρηματιστήριο, για τη βέλτιστη εξυπηρέτηση των συντελεστών της Αγοράς, παρέχει ένα διευρυμένο φάσμα αγορών, προϊόντων και υπηρεσιών, προς κάλυψη διαφορετικών αναγκών.
Παρατηρείται ωστόσο ακόμη και σήμερα, μετά από την πάροδο σχεδόν 25 περίπου ετών από την περίοδο του 1999-2000, να υπάρχει μία αρνητική προσέγγιση για το Χρηματιστήριο, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων που επέφερε η χρηματιστηριακή κρίση της περιόδου εκείνης.
Μία νέα θετικότερη προσέγγιση για τη χρηματιστηριακή αγορά και για τις επενδύσεις θα πρέπει να επικρατήσει, που θα έχει ουσιαστικά και θετικά αποτελέσματα, για τους σκοπούς της ορθολογικής αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων που αυτή φέρει.
Χρηματιστηριακές κρίσεις, ιστορικά και διαχρονικά, καταγράφηκαν σε πολλές Αγορές ανά το παγκόσμιο, ωστόσο οι επηρεαζόμενες από αντίστοιχες κρίσεις Αγορές και οικονομίες, έχουν προ πολλού γυρίσει σελίδα κοιτάζοντας προς τα μπροστά και με όραμα, αξιοποιώντας συνεπώς και τα πλεονεκτήματα που οι αγορές προσφέρουν.
Στην παρούσα χρονική περίοδο όπου καθολικά επιδιώκεται στην Κύπρο, να υιοθετηθεί ένα νέο μοντέλο βιώσιμης μέσο-μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης και χρηματοδότησης, το Χρηματιστήριο χωρίς αμφιβολία θα μπορούσε να διαδραματίσει ένα τέτοιο ρόλο. Κι’ αυτό, θα μπορούσε να γίνεται είτε συμπληρωματικά, είτε και πρόσθετα της κύριας παραδοσιακής μορφής χρηματοδότησης στην Κύπρο, δηλαδή αυτής που λαμβάνεται μέσω των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Στόχος θα πρέπει να είναι στο εξής, να αντλούνται από τις επιχειρήσεις τα απαραίτητα κεφάλαια μέσω και της Αγοράς του ΧΑΚ και κατ΄ επέκταση να διοχετεύονται οι αναγκαίοι πόροι, στις πιο παραγωγικές επενδύσεις της χώρας μας.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι εάν οι επενδύσεις στις αγορές του ΧΑΚ συγκαταλέγονταν ως αποδεκτές επενδύσεις («eligible investments») στα διάφορα επενδυτικά σχέδια που εφαρμόστηκαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες προς έλκυση ξένων επενδύσεων στην Κύπρο, σημαντικά προβλήματα που παρουσιάστηκαν στον τομέα των υπηρεσιών / επενδύσεων, ίσως και να αποφεύγονταν, ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιούνταν.
Στο σύγχρονο και δυναμικό πλέον οικοσύστημα στο οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις, ενδείκνυται να εντάξουν στα στρατηγικά πλάνα τους μεταξύ των προσφερόμενων επιλογών ανάπτυξης τους και την επιλογή της εισαγωγής τους στο Κυπριακό Χρηματιστήριο. Μέσω του ΧΑΚ, σταδιακά θα μπορέσουν να αναπτυχθούν, να ενδυναμωθούν στο επίπεδο της κεφαλαιακής τους βάσης και ταυτόχρονα θα διευρυνθούν οι προσφερόμενες επενδυτικές επιλογές. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι θα μπορούσαν μεταξύ άλλων να εισαχθούν στο ΧΑΚ:
- Εταιρείες- εταιρικά ή σχήματα που προωθούν μεγάλες υποδομές και αναπτύξεις στη χώρα μας (π.χ. στον τομέα της ενέργειας, των τουριστικών υποδομών, οι μαρίνες, το καζίνο κ.α.), για να προσελκύσουν μέσω της Αγοράς, αξιόλογους θεσμικούς και ιδιώτες επενδυτές, τόσο σε αρχικό στάδιο, όσο και σε διαρκή βάση. Επίσης, ιδιωτικά πανεπιστήμια, μεγάλες φαρμακευτικές βιομηχανίες και ιδιωτικά νοσηλευτήρια, θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το Χρηματιστήριο μέσω της εισαγωγής τους, για σκοπούς της περαιτέρω ανάπτυξης τους.
- Ημικρατικοί Οργανισμοί και Φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης μέσω της έκδοσης ομολόγων τους για σκοπούς χρηματοδότησης τους, ως κάτι τέτοιο αντίστοιχα ισχύει και διεθνώς.
- Τράπεζες, ασφαλιστικοί οργανισμοί κι’ άλλοι συναφείς οργανισμοί, στους οποίους αποταμιευτές και ασφαλιζόμενοι πολίτες εμπιστεύονται τις αποταμιεύσεις / κεφάλαια τους, θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν αντίστοιχα το ΧΑΚ, μέσω της εισαγωγής τίτλων τους σ’ αυτό. Αυτό ειδικότερα θεωρώ θα έπρεπε να τίθεται ως επιτακτική προϋπόθεση και να θεωρείτο ως μία επιβεβλημένη στρατηγική επιλογή τέτοιων Οργανισμών, λόγω της ιδιαιτερότητας / φύσης των εργασιών τους.
- Εταιρείες του τομέα της καινοτομίας, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εταιρείες τεχνολογίας, ναυτιλιακές εταιρείες και εταιρείες πλοιοδιαχείρισης, νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) κ.α., θα μπορούσαν επίσης αντίστοιχα να αξιοποιήσουν την Αγορά του ΧΑΚ, μέσω της εισαγωγής των τίτλων τους σ’ αυτό.
Ως είναι σήμερα διαρθρωμένη η Κυπριακή οικονομία, που στην τεράστια πλειοψηφία τους οι επιχειρήσεις είναι μικρομεσαίες και οικογενειακές, ο θεσμός της χρηματιστηριακής αγοράς θα έπρεπε να αποτελεί μία κορυφαία επιλογή για τους επιχειρηματίες, που θα τους υποβοηθούσε μεταξύ άλλων και σε μία πιο ορθολογική διαχείριση θεμάτων διαδοχής στις επιχειρήσεις, από γενεά σε γενεά.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό όπως αυξημένα επίπεδα ρευστότητας συγκριτικά με τα σημερινά, να επενδύονται μέσω της Αγοράς του ΧΑΚ. Ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη της στόχευσης αυτής, έχουν να διαδραματίσουν και οι ενδιάμεσοι συντελεστές της Αγοράς, όπως π.χ. σύμβουλοι επενδύσεων, εισαγωγής αξιών, εταιρείες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών, κ.α., μέσω της ακόμη πιο εντατικής δραστηριοποίησης τους, καθώς και των πελατών τους, στο Κυπριακό Χρηματιστήριο.
Πρόσθετα, στο πλαίσιο αυτό και για την επίτευξη των στόχων που αναφέρονται πιο πάνω, θα πρέπει:
- Να προωθηθεί η παραχώρηση φορολογικών κινήτρων όπως ισχύει σ’ άλλες χώρες, για να ενθαρρυνθεί η εισαγωγή νέων εταιρειών, καθώς και η επενδυτική δραστηριότητα στο ΧΑΚ. (άξιο αναφοράς για το θέμα αυτό, είναι αντίστοιχοι σχεδιασμοί που προωθούνται στην Ελλάδα, τόσο για εταιρείες προς ενθάρρυνση εισαγωγής τους στο χρηματιστήριο, όσο και για επενδυτές – αποταμιευτές, για ενθάρρυνση τους στη διενέργεια επενδύσεως).
- Η ανάπτυξη μέσω του Χρηματιστηρίου, θα πρέπει πλέον να ενταχθεί από την Πολιτεία στις προτεραιότητες και στους ανάλογους σχεδιασμούς της, για την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Χρειάζεται να υπάρχει το ανάλογο όραμα στην κατεύθυνση αυτή.
- Να ολοκληρωθεί ως ύψιστης σημασίας και προτεραιότητας, η διαδικασία που ήδη έχει αρχίσει να υλοποιείται, για την αποκρατικοποίηση του ΧΑΚ. Στόχος θα πρέπει να είναι όπως με την κατάληξη της, να προκύψει η έλευση ενός στρατηγικού εταίρου – χρηματιστηρίου εγνωσμένης φήμης και τεχνογνωσίας, που θα αναπτύξει περαιτέρω το ΧΑΚ, στο σημερινό σύγχρονο περιβάλλον. Αυτό θα γίνει εφικτό, μέσω της υλοποίησης ενός φιλόδοξου επιχειρηματικού σχεδίου με αναπτυξιακό προσανατολισμό, το οποίο θα υλοποιήσει ο στρατηγικός επενδυτής.
- Να διευρυνθεί η δευτερογενής αγορά των Ομολόγων (Κρατικών και Εταιρικών) στο ΧΑΚ, ώστε να αναπτυχθεί η ουσιώδης αυτή αγορά στην Κύπρο. Ιδιαίτερη σημασία διεθνώς στην παρούσα φάση λαμβάνουν και τα «Πράσινα Ομόλογα – Green Bonds» στο πλαίσιο της πολιτικής για βιώσιμη ανάπτυξη, για τα οποία το ΧΑΚ έχει προβλέψει ειδικές ρυθμίσεις, προς εισαγωγή τους.
- Συντελεστές της Αγοράς, Τράπεζες κι άλλοι Οργανισμοί, χρειάζεται να επανδρώσουν ή / και επαναδραστηριοποιήσουν πιο ενεργά τις παρεχόμενες εκ μέρους τους χρηματιστηριακές υπηρεσίες, αφού κάτι τέτοιο είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της Αγοράς.
Η επιδίωξη για ανάδειξη της Κύπρου ως ένα ανεπτυγμένο περιφερειακό χρηματοοικονομικό κέντρο, για να υλοποιηθεί με αποτελεσματικό τρόπο, με αξιοπιστία και με διαφάνεια, χρειάζεται όραμα και εφαρμογή ουσιαστικών μέτρων. Μία τέτοια στόχευση, περνά χωρίς αμφιβολία και μέσω της ανάπτυξης του Χρηματιστηρίου και της αξιοποίησης του.
Η κατάσταση ως έχει λοιπόν σήμερα, θα πρέπει να διαφοροποιηθεί. Το γεγονός ότι σημαντικά ποσά απ’ ευθείας επενδύσεων (foreign direct investments), που διενεργούνται καθημερινά στην Κύπρο, κατευθύνονται σε Αγορές ή χρηματιστηριακά προϊόντα του εξωτερικού, δεν συνιστά κατά τη γνώμη μου μία παραγωγική συνθήκη, για την ανάπτυξη της οικονομίας μας.
Συμπερασματικά λοιπόν, αναφέρω ότι είναι πλέον επιβεβλημένο όπως πραγματοποιηθεί η εισαγωγή νέων και αποδεδειγμένα υγειών και υποσχόμενων και με αξιόλογες προοπτικές εταιρειών στο ΧΑΚ, για την περαιτέρω ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς μας. Ο δυναμικός επιχειρηματικός τομέας της Κύπρου, που καθημερινά υλοποιεί σύγχρονες και νέες πρωτοποριακές ιδέες περιλαμβανομένων κι’ αυτών που προέρχονται από νεοφυείς εταιρείες, θα πρέπει να κοιτάξει και προς το ΧΑΚ, ώστε να μπορέσει να αποκομίσει τα θετικά οφέλη που προσφέρονται μέσω της Αγοράς μας.