Ανακοίνωση Υπουργείου Μεταφορών Επικοινωνιών και Έργων σε σχέση με τις νέες Συμβάσεις Παραχώρησης Δημοσίων Μεταφορών
Tο Υπουργείο Μεταφορών Επικοινωνιών και Έργων (YMEE), μετά και από το έντονο ενδιαφέρον που παρουσιάζεται πρόσφατα στον εγχώριο Tύπο για την διαδικασία προκήρυξης των νέων συμβάσεων, επιθυμεί να διευκρινίσει συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία πραγματεύονται οι όροι των νέων συμβολαίων, αλλά δεν φαίνεται να έχουν ερμηνευθεί ορθά, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται λανθασμένη εικόνα. Γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στο χθεσινό άρθρο της εφημερίδας ‘Φιλελεύθερος’ ημερομηνίας 26 Αυγούστου 2018. Τα ζητήματα αυτά αφορούν:
1. Η διάρθρωση των Νέων Συμβάσεων: διευκρινίζεται ότι η γεωγραφική διάρθρωση των συμβάσεων παραμένει η ίδια – δηλαδή προκηρύσσονται στη βάση των 5 επαρχιών (αστική και επαρχιακή υπηρεσία), πλέον μία Υπεραστική Υπηρεσία. Δηλαδή 6 στο σύνολό τους. Το ΥΜΕΕ έχει εξετάσει εναλλακτικές λύσεις όσον αφορά στη σύμπτυξη κάποιων περιοχών, και αν τέτοιες λύσεις θα μπορούσαν να έχουν ουσιαστικές οικονομίες κλίμακας. Λαμβάνοντας υπόψη και τις απόψεις των κοινωνικών εταίρων και όσων συμμετέχουν στην διαβούλευση, αλλά και διαπιστώνοντας ότι η επίτευξη των οικονομιών κλίμακας αφορά αποκλειστικά τους συμμετέχοντες στον διαγωνισμό και τον τρόπο οργάνωσής τους, οι νέες συμβάσεις δίνουν τη δυνατότητα σε ενδιαφερόμενες εταιρείες να υποβάλουν προσφορές και να κερδίσουν μέχρι 65% του συγκοινωνιακού έργου στην Κύπρο, συνδυάζοντας μέχρι και τρεις επαρχίες. Οι οικονομίες κλίμακας που οι ίδιες οι εταιρείες βλέπουν ότι μπορούν να πετύχουν, θα αντικατοπτρίζονται στην προσφορά τους, εφόσον πλέον η ανάθεση θα γίνει μετά από ανοικτό διεθνή διαγωνισμό.
Σημειώνεται ότι η γεωγραφική διάρθρωση των υφιστάμενων υπηρεσιών, δηλαδή η εξυπηρέτηση της επαρχίας και των αστικών περιοχών από ένα ανάδοχο, δεν συνιστά πρόβλημα των υφιστάμενων συμβάσεων, όπως λανθασμένα παρουσιάζεται σε πρόσφατες δημοσιεύσεις. Τα προβλήματα των υφιστάμενων συμβάσεων είναι πολύ διαφορετικά και περιλήφθηκαν συγκεκριμένες πρόνοιες στα νέα συμβόλαια για να διορθωθούν και για να αποφευχθούν τα προβλήματα αυτά.
2. Η ύπαρξη συμβολαίων παραχώρησης με δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευσης, επίσης, διατηρείται, και δεν υπάρχει σε αυτό πραγματική εναλλακτική επιλογή όπως χαρακτηριστικά εισηγείται το άρθρο – το Κράτος δηλαδή να καταστεί «λεωφορειούχος». Μια τέτοια εξέλιξη αντίκειται στην κατεύθυνση των αγορών των αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών, όπου με σταθερά βήματα οι υπηρεσίες αυτές ελευθεροποιούνται και υπόκεινται στους κανόνες ανοικτής αγοράς. Στην περίπτωση κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι κανόνες αυτοί καθορίζονται από τον Κανονισμό 1370/2007, ο οποίος αποτελεί και στην περίπτωση των νέων προσφορών το βασικό νομικό πλαίσιο.
Επίσης, για τις όποιες ελάχιστες διαδρομές που μπορεί να είναι φαινομενικά από μόνες τους κερδοφόρες και θα μπορούσαν να ανατεθούν ξεχωριστά σημειώνονται τα εξής: α) η κερδοφορία τους περιορίζεται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, β) δεν θα ήταν σωστό να διαχωριστούν από τα ολοκληρωμένα δίκτυα των περιοχών που εξυπηρετούν και να μην υπάρχουν συνέργειες, γ) δεν θα επιβιώσουν εάν έχουν ανταγωνισμό, δ) αύξηση στα κόμιστρα για κάλυψη των εξόδων τους θα μειώσει δραματικά την επιβατική κίνηση έχοντας σημαντικές επιπτώσεις στον Τουρισμό. Τα θέματα αυτά έχουν απασχολήσει ξεχωριστές μελέτες αξιολόγησης των εσόδων δημόσιων μεταφορών και επιπτώσεων αύξησης κομίστρων, αλλά και τη νέα στρατηγική για Αναβάθμιση του Τουριστικού προϊόντος της Κύπρου. Επομένως, οι εισηγήσεις που γίνονται στο άρθρο είναι χωρίς ουσιαστικό βάθος διερεύνησης και κατανόησης των υφιστάμενων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι δημόσιες επιβατικές μεταφορές.
3. Ουσιαστικά τίποτα δεν διαφοροποιείται από το προηγούμενο σύστημα: Αυτό δεν ευσταθεί εφόσον η φιλοσοφία του νέου συμβολαίου βασίζεται ναι στην εξασφάλιση αναδόχων, οι οποίοι θα επενδύσουν στον τομέα και θα εκτελούν την ελάχιστη προδιαγραφόμενη υπηρεσία, αλλά με απεριόριστη σχεδόν δυνατότητα να εκτελούν πρόσθετη υπηρεσία εάν οι ίδιοι κρίνουν ότι είναι δυνατό αυτό να αποβεί κερδοφόρο και δεν θα επιβαρυνθεί το κράτος με πρόσθετη χρηματοδότηση. Η αποζημίωση δε των νέων αναδόχων θα βασίζεται αποκλειστικά στην τιμή προσφοράς τους, και όχι σε εύλογο κέρδος. Η εξέταση απόδοσης εύλογου κέρδους, ύψους 6%, αφορά τυχόν πρόσθετη εργασία η οποία δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί και να συμπεριληφθεί στον νέο διαγωνισμό, και επομένως, με βάση και το νομικό πλαίσιο, αυτή και μόνο η αποζημίωση για την πρόσθετη υπηρεσία πρέπει να ελέγχεται για υπερ-αντιστάθμιση. Άρα λοιπόν, είναι φανερό ότι η απόδοση εύλογου κέρδους αφορά μεμονωμένες περιπτώσεις και υπηρεσίες μικρού κόστους. Επομένως, τα νέα συμβόλαια είναι ουσιαστικά διαφορετικά από τα υφιστάμενα, με πολύ αυστηρότερες απαιτήσεις και ξεκάθαρους όρους.
4. Οι εργαζόμενοι εισέρχονται σε περίοδο αβεβαιότητας: Τα συμπεράσματα του άρθρου δεν ευσταθούν, επίσης, στο θέμα αυτό, λαμβάνοντας υπόψη ότι το ΥΜΕΕ διερευνά με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς τα θέματα των εργαζομένων και θα γίνουν οι κατάλληλες ανακοινώσεις, αλλά και αναφορές στα συμβόλαια πριν την προκήρυξη προσφορών. Σημειώνεται ότι ουδέποτε προέκυψε θέμα μείωσης τόσο σε αριθμό όσο και ωφελημάτων των εργαζομένων. Οι αριθμοί οχημάτων κ.ά. που δίδονται στην νέα σύμβαση έναντι κάθε Υπηρεσίας αφορούν αποκλειστικά το ελάχιστο μέγεθος εταιρειών που απαιτείται για να δικαιούνται να συμμετέχουν στον διαγωνισμό. Δεν αφορά τον αριθμό των οχημάτων που οι ίδιοι οι νέοι Ανάδοχοι θα χρειάζονται για την νέα σύμβαση – κάτι που εναπόκειται σε αυτούς να αξιολογήσουν – λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις του συμβολαίου τους για την υπηρεσία που θα προσφέρουν.
5. Το κόστος υπηρεσίας προκηρύσσεται στα σημερινά επίπεδα – και λαμβάνει υπόψη τα σημερινά έσοδα με αφαίρεση των αποκλειστικά μαθητικών διαδρομών. Οι νέοι ανάδοχοι αναμένεται να επιδιώξουν σημαντική βελτίωση της υπηρεσίας και αύξησή της, εφόσον τα έσοδα στη νέα σύμβαση δεν θα αφαιρούνται από την αποζημίωσή τους. Οι μαθητικές διαδρομές που συνδυάζονται με τακτικές διαδρομές αποτελούν τακτικές διαδρομές και ,επομένως, είναι μέρος του νέου διαγωνισμού. Θα εξαιρεθούν οι αποκλειστικές μαθητικές διαδρομές, εφόσον αυτές αποτελούν ειδική υπηρεσία και θα προκηρυχθούν ξεχωριστά, όπως απαιτείται και από τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 1370/2007.
Σημειώνεται, ότι ήδη στην Κυπριακή αγορά μεγάλο μέρος των μαθητικών διαδρομών εκτελείται με υπεργολαβίες και όχι από τον τακτικό στόλο των δημόσιων μεταφορών. Πρόσθετα, η απαίτηση για εξυπηρέτηση της αιχμής της τακτικής υπηρεσίας συμπίπτει με τις μαθητικές διαδρομές, και οδηγεί σε στρεβλώσεις. Επομένως, η ανάλυση η οποία παρουσιάζεται στο άρθρο γίνεται κατόπιν μη ικανοποιητικής διερεύνησης των πραγματικοτήτων αλλά και το τι θα γίνει με τα νέα συμβόλαια.
6. Υπάρχει ενδιαφέρον από ξένους επενδυτές και έχει υπογραμμιστεί επανειλημμένα ότι στόχος του ΥΜΕΕ είναι να προσελκύσει ενδιαφέρον από όλες τις εταιρίες, ντόπιες και ξένες, οι οποίες είναι ικανές να αναλάβουν τις νέες συμβάσεις. Δεν είναι σωστό να σχολιάζουμε το ενδιαφέρον των ξένων εταιριών στο στάδιο αυτό, και δεν πρέπει να δημιουργούνται λανθασμένες εντυπώσεις που πιθανόν να βλάψουν, ιδιαίτερα τις ντόπιες εταιρίες. Είναι λογικό να γίνονται επαφές μεταξύ ξένων και ντόπιων εταιριών για συνεργασία στα πλαίσια προετοιμασίας για τον νέο διαγωνισμό, και σε αυτό το θέμα δεν εμπλέκεται με οποιοδήποτε τρόπο το ΥΜΕΕ εφόσον αφορά αποκλειστικά την ίδια την αγορά. Ο ρόλος του ΥΜΕΕ είναι η δημιουργία ενός ξεκάθαρου πλαισίου για τον διαγωνισμό και τις νέες συμβάσεις όπου οι ενδιαφερόμενες εταιρίες ή κοινοπραξίες εταιριών που θα δείξουν ενδιαφέρον θα μπορούν να υποβάλουν ποιοτικές προσφορές σε ίση βάση.
Υπογραμμίζεται ότι το ΥΜΕΕ εξετάζει με προσοχή όλα τα θέματα που αφορούν τις Νέες Συμβάσεις για Δημόσιες Μεταφορές – με ημερομηνία έναρξης 5 Ιουλίου 2020 – και το πράττει σε διαβούλευση τόσο με τις ενδιαφερόμενες εταιρείες όσο και με την ευρύτερη κοινωνία και ενεργούς φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, λογικό είναι να παρατηρούνται αλλαγές στους όρους και στην προσέγγιση η οποία στόχο έχει να καταλήξει σε Ολοκληρωμένα Έγγραφα προσφορών μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2018 για προκήρυξη του διαγωνισμού. Αλλαγές στα έγγραφα θα συνεχίσουν να παρατηρούνται τόσο κατά την περίοδο μέχρι την προκήρυξη όπως και στην περίοδο προκήρυξης όπου όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς που εξετάζουν σε λεπτομέρεια την κάθε πρόνοια του συμβολαίου υποβάλλουν εισηγήσεις και ερωτήματα.
Όλα τα θέματα και κάθε παράγραφος της σύμβασης θεωρούνται σημαντικά από το ΥΜΕΕ, και είναι πράγματι σημαντικά. Επομένως, η συζήτησή τους θα πρέπει να συνεχιστεί, παράλληλα, μέχρι την καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών από τους ενδιαφερόμενους φορείς. Αυτό γίνεται εξάλλου και σε κάθε σύμβαση του Δημοσίου.
Στόχος του ΥΜΕΕ είναι η ετοιμασία των καλύτερων δυνατών όρων τόσο για εξασφάλιση ικανοποιητικής συμμετοχής στον διαγωνισμό, όσο και για τη σωστή διαχείριση των συμβάσεων που θα ακολουθήσουν, με όρους και πρόνοιες που δεν θα μπορούν να παρερμηνεύονται και θα προωθούν τη δημιουργία μιας αναβαθμισμένης υπηρεσίας δημόσιων μεταφορών.
Με βάση τα πιο πάνω, το ΥΜΕΕ θα συνεχίσει να εξετάζει τη διαμόρφωση των όρων των νέων συμβάσεων, οι οποίες πρέπει να εξισορροπήσουν μια πληθώρα παραγόντων (νομικών –