Στα πρόσφατα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Ιούνιος 2023) υπάρχει αναφορά για επίλυση του Κυπριακού σε ευθυγράμμιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, δηλαδή με εφαρμογή του συνόλου της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Συγκεκριμένα, η εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου στα κατεχόμενα αναστάληκε λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής, αλλά κάθε Τουρκοκύπριος έχει ως άτομο τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που έχει κάθε πολίτης της Ευρωπαϊκής Κυπριακής Δημοκρατίας. Ειδικά για τα κατεχόμενα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει θεσπίσει (2004) δύο Κανονισμούς, την εφαρμογή των οποίων εποπτεύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία: τον Κανονισμό για οικονομική στήριξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας και τον Κανονισμό για το εμπόριο από τα κατεχόμενα μέσω της Πράσινης Γραμμής.
Για την οικονομική στήριξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας επιμέναμε για χρόνια στην πρόνοια του Κανονισμού που υποχρεώνει την εκ των προτέρων διασφάλιση πως οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση σε έργα στα κατεχόμενα, δεν παραβιάζει τα δικαιώματα των φυσικών και νομικών προσώπων, συμπεριλαμβανομένης της ακίνητης ιδιοκτησίας και περιουσίας βάσει της νομιμότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε την υποχρέωσή της αυτή κι ότι διενεργεί συστηματικές διαβουλεύσεις με τις αρχές της Κύπρου, με σκοπό τη διασφάλιση της νομιμότητας, προτού χρηματοδοτηθεί οτιδήποτε με ευρωπαϊκά κονδύλια στα κατεχόμενα. Έτσι, για παράδειγμα, μια ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για χώρο ανακύκλωσης σκυβάλων στα κατεχόμενα, προαπαιτεί τον σεβασμό του νόμιμου ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Εντούτοις, ανάλογη πρόνοια για διασφάλιση της νομιμότητας δεν υπάρχει στον Κανονισμό για το εμπόριο από τα κατεχόμενα, με αποτέλεσμα μια τεράστια παρανομία. Συγκεκριμένα, δεν υπάρχει υποχρέωση όπως διασφαλίζεται εκ των προτέρων ότι η παραγωγή προϊόντων δεν παραβιάζει δικαιώματα φυσικών και νομικών προσώπων (π.χ. ιδιοκτησιακά, περιουσιακά) βάσει των αρχείων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εν ολίγοις, για τα επιτρεπόμενα προϊόντα εμπορίου από τα κατεχόμενα (π.χ. φθαρτά, φρούτα, τούβλα), δεν υπάρχει διασφάλιση της νομιμότητας παραγωγής τους. Για παράδειγμα, ένας Τουρκοκύπριος ή έποικος σφετεριστής Ελληνοκυπριακής περιουσίας στα κατεχόμενα, μπορεί να τη χρησιμοποιεί παράνομα (π.χ. γη, εργοστάσιο) για παραγωγή προϊόντων, τα οποία μετά πωλούνται στις ελεύθερες περιοχές!
Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι στην ΕΕ για 19 χρόνια κι οφείλουμε να διεκδικήσουμε τεκμηριωμένα και σθένος την ευρωπαϊκή νομιμότητα. Η «τρύπα» παρανομίας στο κοινοτικό κεκτημένο με το εμπόριο από τα κατεχόμενα μπορεί να κλείσει με δική μας πρωτοβουλία στην ΕΕ, κι αν δεν υπάρξει ανταπόκριση, υπάρχει το Δικαστήριο της ΕΕ. Έτσι και τις προάλλες, προέκυψε η νομικά αιτιολογημένη διαμαρτυρία των πρατηριούχων βενζίνης στις ελεύθερες περιοχές, λόγω του αθέμιτου ανταγωνισμού από τα κατεχόμενα που επικρατεί τόσα χρόνια, όσο και η «σιωπή» αρμοδίων φορέων και αρχών. Ωστόσο, πέραν από το κοινοτικό κεκτημένο, υπάρχει η άκρατη ιδιοτέλεια και το ευτελές συμφέρον, που συνθέτουν το «κεκτημένο της ντροπής» από όσους στις ελεύθερες περιοχές θέτουν υπεράνω όλων τις ατομικές τους ορέξεις και συμφέροντα, με συναλλαγές παντός είδους στα κατεχόμενα.
Κώστας Μαυρίδης,
Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D), Πρόεδρος Πολιτικής Επιτροπής για την Μεσόγειο