Ο φιλόλογος και ομότιμος καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, Εμμανουήλ Κριαράς, ένας αληθινός ευπατρίδης, Δάσκαλος με κεφαλαίο «Δ», έχοντας αφιερώσει τα περισσότερα χρόνια του μακρού βίου του στα γράμματα,άφησε την τελευταία του πνοή χθες βράδυ, στο σπίτι του στηΘεσσαλονίκη.
Ήταν 108 ετών, και η αιτία του θανάτου του ήταν από ανακοπή καρδιάς.
Ζούσε μόνος του σ’ ένα λιτό διαμέρισμα της Θεσσαλονίκης, και ως το τέλος διάβαζε και έγραφε.
Η γυναίκα του, Αικατερίνη Στριφτού-Κριαρά, που ήταν επίσης καθηγήτρια, συγκεκριμένα στο μάθημα της ψυχοτεχνικής, στη Βιομηχανική Σχολή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, στη Θεσσαλονίκη, απεβίωσε το 2000. Οι δυο τους ήταν παντρεμένοι από το 1936.
Ο Εμμανουήλ Κριαράς, που καταγόταν από κρητική οικογένεια, γεννήθηκε το 1906 στον Πειραιά, και έζησε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στο νησί της Μήλου, ξεκίνησε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Αθηνών το 1924, κι αποφοιτώντας εργάστηκε για 20 χρόνια στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Στο Μόναχο, με υποτροφία της Ακαδημίας, συνέχισε τις σπουδές του επάνω σε θεωρητικά και τεχνικά ζητήματα της λεξικογραφίας στο περιβάλλον του Thesaurus Linguae Latinae.
Η μετεκπαίδευσή του, ως διδάκτωρ πια, συνεχίστηκε στο Παρίσι, στη βυζαντινολογία και στη συγκριτική γραμματολογία.
Η διδακτορική του διατριβή, το 1938 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είχε τίτλο «Μελετήματα περί τας πηγάς του Ερωτοκρίτου».
Στη Θεσσαλονίκη δίδαξε κυρίως μεσαιωνική φιλολογία, εκτάκτως μεσαιωνική ελληνική ιστορία, νεοελληνική φιλολογία, αλλά και γενική και συγκριτική γραμματολογία, αφού χάρη στις δικές του ενέργειες ιδρύθηκε (το 1965) η πρώτη -και για πολλά χρόνια μοναδική στην Ελλάδα- έκτακτη αυτοτελής έδρα της Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας.
Η Χούντα των Συνταγματαρχών διέκοψε απότομα το διδακτικό και επιστημονικό του έργο, απολύοντάς τον λόγω των δημοκρατικών του φρονημάτων. Αυτό συνέβη τον Ιανουάριο του 1968.
Ο Εμμανουήλ Κριαράς αφιερώθηκε τότε ακόμα περισσότερο στη βαθιά μελέτη και στη σύνταξη του «Λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας (1100-1669)», ένα μνημειώδες έργο το οποίο κοσμεί και τις βιβλιοθήκες πολλών πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο.
«Αν τα όρια της γλώσσας είναι πράγματι τα όρια του κόσμου, ο Εμμανουήλ Κριαράς μας έμαθε πώς να τα αναγνωρίσουμε και πώς να τα επεκτείνουμε. Ένας υπέροχος δάσκαλος και διανοητής που μας αφήνει το ανεκτίμητο Λεξικό του μαζί με μαθήματα σκέψης και ζωής. Το βάθος του στοχασμού του δεν τον απομάκρυνε αλλά τον έφερνε ακόμα πιο κοντά στους πολλούς, στους οποίους προσέφερε τη σοφία του με τρυφερότητα και απλότητα. Αξίζει να ανατρέξουμε ξανά στο λόγο του, προφορικό και γραπτό, για να βρούμε λέξεις και ιδέες με διαχρονική δύναμη», είναι τα λόγια που αποτυπώνει σε τηλεγράφημα του ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, μόλις πληροφορήθηκε για το θάνατο του Εμμανουήλ Κριαρά.
Ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, αποχαιρετώντας «τον ενεργό πολίτη, προοδευτικό, διανοούμενο, αυθεντικό δάσκαλο και ακαταπόνητο ερευνητή», τόνισε ότι «η γλώσσα, η παιδεία και η ελευθερία ήταν η πνευματική επικράτεια του Κριαρά που και μόνο το Λεξικό του φτάνει να τον καταγράψει ανεξίτηλα στην Ιστορία του Έθνους».
Ακολούθως, σε προσωπικό τόνο, ο κ. Βενιζέλος είπε πως «ήταν για μένα μοναδική εμπειρία μαθητείας η συνεργασία μας, πριν τριάντα περίπου χρόνια, στη μεταφορά του κειμένου του Κανονισμού της Βουλής των Ελλήνων στη δημοτική».
«Η απώλεια του Καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά, του μεγάλου αυτού Δασκάλου των ελληνικών γραμμάτων, μας θλίβει βαθύτατα. Ένας λαμπρός όσο και ακούραστος «υπηρέτης» της ελληνικής γραμματείας που με το τεράστιο σε όγκο και σημασία έργο του άφησε σπουδαία παρακαταθήκη στις επερχόμενες γενιές. Ένας επιστήμονας παγκόσμιου βεληνεκούς κι ένας Έλληνας με διαχρονική εμβέλεια. Του οφείλουμε ευγνωμοσύνη», ήταν η δήλωση του Υπουργού Παιδείας, Ανδρέα Λοβέρδου.
Η νεκρώσιμη ακολουθία θα ψαλεί στις 12 το μεσημέρι της Τρίτης (η σορός θα βρίσκεται εκεί από τις 11 πμ), από τον Ιερό Ναό της Του Θεού Σοφίας, στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με επιθυμία που είχε εκφράσει ο ίδιος, η σορός του θα μεταφερθεί και θα ενταφιαστεί την Τετάρτη στο Κοιμητήριο Ακρωτηρίου Χανίων.
Στο μεταξύ θερμά συλλυπητήρια για την απώλεια του καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά εκφράζει με δήλωσή του ο πρωθυπουργός. Ο κ. Σαμαράς χαρακτηρίζει τον εκλιπόντα ως εμβληματική προσωπικότητα του επιστημονικού και δημόσιου βίου της χώρας, με μεγάλη προσφορά στην πνευματική ζωή της Ελλάδας.
“Καθηγητής της Φιλοσοφίας, ο Εμμανουήλ Κριαράς σφράγισε με την παρουσία και τη δράση του δύο αιώνες πνευματικών και πολιτικών αγώνων, διδάσκοντας ήθος και σεβασμό στις πανανθρώπινες αξίες. Παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, διατήρησε μέχρι τέλος τη διαύγεια και την ικανότητά του να ξεχωρίζει το Καλό από το Κακό, προσφέροντας γνώσεις, εμπειρία και ψύχραιμο λόγο μέχρι την τελευταία ημέρα μιας ζωής της οποίας τη μεγάλη διάρκεια αξιοποίησε υπέρ της πατρίδας του” επισημαίνει ο πρωθυπουργός.