Η «πολεοδόμηση» συνέβαλε στη δημιουργία και επιδείνωση της οικονομικής κρίσης
Ο αλληγορικός τίτλος της Ημερίδας των συναδέλφων Πολεοδόμων, «Η Πολεοδομία σε κρίση», σε μια περίοδο που η οικονομική κρίση συθέμελα ταρακουνά την κοινωνία, οπωσδήποτε δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως αποτυχία της Πολεοδομίας σε επίπεδο αρχών και φιλοσοφίας. Αντίθετα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως έλλειψη ξεκάθαρης στρατηγικής και οράματος αυτών που παίρνουν τις τελικές αποφάσεις, παράλληλα με την έλλειψη ορθολογικής αντιμετώπισης των αναπτυξιακών θεμάτων και ανεπιτυχούς ή παντελούς παράλειψης εφαρμογής των θεμελιωδών αρχών της Πολεοδομίας, που εξυπακούει απόλυτο σεβασμό στον άνθρωπο, την κοινωνία ευρύτερα και το περιβάλλον.
Συνεπώς, θα αναδιατύπωνα τον πιο πάνω τίτλο «Η Πολεοδομία σε κρίση», σε «Η Πολεοδόμηση σε κρίση», που έχει ακριβώς την έννοια της αποτυχίας αυτών που «πολεοδομούν» και όχι της επιστήμης της Πολεοδομίας. Και είναι καλό και χρήσιμο κάποτε να δούμε, ποιοί πολεοδομούν στον τόπο μας, ποιοί είναι αυτοί που δρομολογούν αλλαγές στο αναπτυξιακό πλαίσιο, με βάση ποιες αρχές/ φιλοσοφία, μέσα από ποιές διαδικασίες, στη βάση ποιών δεδομένων / κριτηρίων / προτεραιοτήτων, ποιός έχει τέλος πάντων τον τελικό λόγο και ευθύνη.
Κατ’ επέκταση των πιο πάνω συλλογισμών, εύλογα τίθεται το ερώτημα εάν και σε ποιό βαθμό συνέτεινε η Πολεοδομία στην κρίση. Πέραν πάσης αμφιβολίας η «πολεοδόμηση» συνέβαλε στη δημιουργία και επιδείνωση της οικονομικής κρίσης. Η άναρχη ανάπτυξη, η πολύ παρεξηγημένη απόδοση αναπτυξιακών δικαιωμάτων, με την έννοια των δυνατοτήτων οικοδόμησης, σχεδόν παντού στην (ελεγχόμενη από το κράτος) επικράτεια του νησιού μας, η μεταφορά αμφισβητούμενων «κεκτημένων» ενός απαρχαιωμένου πλαισίου (περί Ρύθμισης Οδών και Οικοδομών Νόμου) στον περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμο και κυρίως η «κανονιστική» φιλοσοφία του προηγούμενου καθεστώτος που χάνει τη συνολική εικόνα του «δάσους» για το «δέντρο», διαπερνά και εδραιώνεται και στο νέο πλαίσιο. Πολύπλοκες, άκαμπτες, συχνά ανώφελες διαδικασίες… Ποιό είναι το όραμα, ποιά η στόχευση; Πώς θέλουμε επιτέλους να δούμε την ύπαιθρο ή το αστικό τοπίο να διαμορφώνονται;
Μεταξύ των ομιλητών στην Ημερίδα, ο συνάδελφος πολεοδόμος Γλαύκος Κωνσταντινίδης και η καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Frederick Λώρα Νικολάου, έδωσαν στις παρουσιάσεις τους ένα σημαντικό στίγμα ως προς το πού πρέπει να στοχεύσει η Πολεοδομία και οι «πολεοδομούντες» στην Κύπρο, με την πρόκληση της κρίσης ως ευκαιρία και με οδηγό τις διαχρονικές αρχές και αξίες της Πολεοδομίας. Θα τονίσω κάποιες από τις σημαντικές παραμέτρους γύρω από τις οποίες περιστράφηκαν οι εισηγήσεις τους:
• Υπάρχει ανάγκη από ξεκάθαρο καθορισμό πλαισίων/ προτύπων ανάπτυξης, ορθή πρόβλεψη αναγκών και ευκαιριών καθώς και δημιουργία τάσεων και κατευθύνσεων ανάπτυξης.
• Αποτελεί επιτακτική ανάγκη ο απεγκλωβισμός από τις διαδικασίες, σχεδόν αποκλειστικά, διαχείρισης κανονισμών και άλλων διατάξεων και η ανάλωση όλης της «φαιάς ουσίας» και ενεργητικότητας των εμπλεκομένων αρμοδίων στην έκδοση αδειών.
Είναι επάναγκες η στόχευση να αφορά περισσότερο την αποδοτικότητα των πολιτικών / μέτρων / προνοιών και τη διασφάλιση της ποιότητας του αποτελέσματος.
• Θα πρέπει να τεθεί ένας φραγμός στην ανεξέλεγκτη / άναρχη, περιβαλλοντικά / κοινωνικά επιζήμια και οικονομικά ασύμφορη ανάπτυξη.
• Το αναπτυξιακό πλαίσιο θα πρέπει να ανταποκριθεί στην ανάγκη για τη δημιουργία συγκεκριμένων και χαμηλού ρίσκου ευκαιριών επένδυσης.
• Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην προσέλκυση ενδιαφέροντος ιδιωτών επενδυτών και δυνατότητα προσαρμογής του αναπτυξιακού πλαισίου σε εναλλακτικές μορφές ανάπτυξης, όχι κατ’ ανάγκη ταυτόσημες με το τι προβλέπεται στα ήδη δημοσιευμένα Σχέδια Ανάπτυξης.
• Είναι αναγκαία, επίσης, η αλλαγή στη στάση των αρμοδίων αρχών και της πολιτικής προσέγγισης ιδιωτών επενδυτών. Ο ρόλος των Αρχών θα πρέπει να είναι υποβοηθητικός / υποστηρικτικός, καθοδηγητικός και όχι απόλυτα ελεγκτικός και περιοριστικός.
• Θα πρέπει να επιδιωχθεί η συνεργασία δημόσιου-ημιδημόσιου και ιδιωτικού τομέα και η ενίσχυση συνεργιών και συμμετοχικότητας.
Στην προσπάθεια ανατροπής των δυσμενών δεδομένων που επισώρευσε η κρίση και η διαχρονική ολιγωρία, ημιμάθεια ή αδιαφορία των κρατούντων, η Πολεοδομία έχει πολλά να συνδράμει. Καλώ τους συναδέλφους πολεοδόμους να εμπλακούν ακόμη πιο ενεργά σ’ αυτή την προσπάθεια που θα πρέπει, για να έχει πιθανότητες επιτυχίας, να είναι καθολική και να διαδραματίσουν τον καίριο ρόλο που τους αναλογεί. Το ΕΤΕΚ θα είναι υποστηρικτής και συμπαραστάτης τους.
Στέλιος Αχνιώτης
Πολιτικός Μηχανικός
Πρόεδρος ΕΤΕΚ