Ο Απόστολος Βαρνάβας, ο ιδρυτής κι ο θεμελιωτής της Εκκλησίας της Κύπρου.
Ο Απόστολος Βαρνάβας είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ήταν Ιουδαίος Λευίτης από την Κύπρο.
Στα χρόνια των Αποστόλων κατοικούσε στην Ιερουσαλήμ. Ονομαζόταν Ιωσής ή Ιωσήφ αλλά οι Απόστολοι του έδωσαν το όνομα Βαρνάβας που σημαίνει “γιος παρηγοριάς”, ως ερμηνεία του σπουδαίου φιλανθρωπικού και παρηγορητικού έργου που προσέφερε στους ενδεείς συνανθρώπους του (Πράξ. 4,36).
Ο Βαρνάβας είχε ακολουθήσει τον Ιησού και ήταν ένας εκ των 70 μαθητών Του. Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του κηρύγματος του Ευαγγελίου κατά την περίοδο των αποστολικών χρόνων, ο οποίος συνεργάστηκε στενά με τον Απόστολο Παύλο, με τον οποίο συμφοίτησε υπό του Γαμαλιήλ.
Ο Ευαγγελιστής Μάρκος υπήρξε ανιψιός του, καθώς η μητέρα του Μαρία ήταν αδελφή του. Ο ίδιος προερχόταν από εύπορη οικογένεια. Πούλησε όλα του τα υπάρχοντά προσφέροντάς τα χρήματα στους Αποστόλους, για να βοηθήσει τα ασθενέστερα μέλη της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων (Πράξ. 4, 36-37).
Ο Βαρνάβας υπήρξε μεγάλη και ένδοξη εκκλησιαστική φυσιογνωμία, που διακρίθηκε για τη φλογερή του πίστη και για την ικανότητα του στο κήρυγμα του θείου λόγου. Ήταν άνθρωπος αγαθός και πλήρης Πνεύματος Αγίου και πίστης, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Αγία Γραφή (Πράξ. 11,24).
Ο ΒΑΡΝΑΒΑΣ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΚΗΡΥΤΤΕΙ
Σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων (Πράξ. 11,19-34), μετά το θάνατο του πρωτομάρτυρα Στεφάνου, οι Χριστιανοί σκορπίστηκαν στην Αντιόχεια, στη Φοινίκη και την Κύπρο.
Αυτοί κήρυξαν το Ευαγγέλιο του Χριστού στις περιοχές αυτές και σιγά σιγά δημιουργήθηκαν μικρές χριστιανικές κοινότητες. Οι Απόστολοι θέλοντας να βεβαιωθούν για το έργο τους έστειλαν τον Βαρνάβα για να εξακριβώσει τα γεγονότα, αλλά και να ενισχύσει τους εκεί Χριστιανούς.
Αυτή ήταν μια επιλογή που δεν ήταν διόλου τυχαία, διότι ο Βαρνάβας ήταν μια εξέχουσα προσωπικότητα στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Χαρακτηριστικό επίσης των ικανοτήτων του ήταν ότι ο ίδιος αποτέλεσε γέφυρα μεταξύ των πρώτων Χριστιανών και του Παύλου, που λόγω του πρότερου διωκτικού βίου του, δεν ήταν αρχικώς ιδιαίτερα ευπρόσδεκτος στην κοινότητα.
Έπειτα ο Βαρνάβας πήγε στην Ταρσό, όπου βρισκόταν ο Παύλος και μαζί επέστρεψαν στην Αντιόχεια (Πράξ. 11,25-26). Εκεί έμειναν ένα χρόνο και εργάστηκαν για την οργάνωση και την ενίσχυση της Εκκλησίας που συνεχώς αυξανόταν αριθμητικά. Αργότερα οι Χριστιανοί της Αντιόχειας έστειλαν τη βοήθειά τους στην δοκιμαζόμενη Εκκλησία των Ιεροσολύμων με τον Βαρνάβα και τον Παύλο (Πράξ. 11,29-30).
Όταν τελείωσαν την αποστολή τους, γύρισαν πίσω στην Αντιόχεια παίρνοντας μαζί τους και τον Ιωάννη (ευαγγελιστή Μάρκο) που ήταν ανιψιός του Βαρνάβα και κατόπιν μετά από οδηγία του Θεού κατέβηκαν στη Σελεύκεια (Πράξ. 12,25).
Η Α’ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Στη συνεργασία Βαρνάβα και Παύλου οφείλεται κι η διάδοση του Χριστιανισμού στην Κύπρο.
Οι δύο φλογεροί Απόστολοι μαζί με τον Μάρκο, ανεψιό του Βαρνάβα, το 45 μ.Χ. απέπλευσαν από τη Σελεύκεια για τη Σαλαμίνα της Κύπρου, όπου κήρυξαν τη νέα θρησκεία στις συναγωγές των Ιουδαίων, που ήσαν εγκαταστημένοι εκεί από την εποχή των Πτολεμαίων.
Οι Πράξεις των Αποστόλων (Κεφ. γ’ 4-5) αναφέρουν γι’ αυτήν την περιοδεία τα ακόλουθα: «Ούτοι μεν ουν εκπεμφθέντες υπό του Πνεύματος του Αγίου κατήλθον εις την Σελεύκειαν, εκείθεν τε απέπλευσαν εις την Κύπρον, και γενόμενοι εν Σαλαμίνι. κατήγγελλον τον λόγον του Θεού εν ταις συναγωγαίς των Ιουδαίων, είχον δε και Ιωάννην υπηρέτην».
Η Σαλαμίνα τότε ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Κύπρου, γι’ αυτό διδάξανε πρώτα εδώ. Μετά προχώρησαν πεζοί στην Πάφο, που ήταν πρωτεύουσα της Κύπρου και έδρα του Ρωμαίου ανθυπάτου Σεργίου Παύλου, που ήταν συνετός άνδρας, γι’ αυτό κάλεσε τους Αποστόλους να κηρύξουν τον λόγο του Θεού για να τον ακούσει.
Ο Ιουδαίος Βαριησούς, που λεγόταν και Ελύμας και στα εβραϊκά σήμαινε μάγος, προσπάθησε τότε ν’ απομακρύνει τον ανθύπατο ώστε να μην ακούσει το κήρυγμα.
Μα ο Παύλος, που ως τότε λεγόταν Σαύλος, εμπνευσμένος από το Άγιο Πνεύμα, στράφηκε στον Ελύμα κι αφού τον κοίταξε, του είπε:
«Παιδί του διαβόλου, που είσαι γεμάτος από πονηριά και κάθε ραδιουργία, εχθρέ κάθε αρετής, δε θα παύσεις να παρουσιάζεις σαν πλανεμένους τους ίσιους δρόμους του Κυρίου;
Και τώρα να, θα πέσει πάνω σου το χέρι του Θεού και θα είσαι τυφλός, μη μπορώντας να βλέπεις τον ήλιο για ένα διάστημα» (Πράξ. Αποστ. Κεφ. ιγ’ 9-11).
Αμέσως έπεσε γύρω του θάμπος και σκοτάδι και ζητούσε ανθρώπους για να τον κρατούν απ’ το χέρι, για να τον βοηθούν να περπατά.
Σαν είδε ο ανθύπατος το θαύμα πίστεψε καθώς και πολλοί άλλοι Κύπριοι, για την αλήθεια και τη δύναμη της νέας θρησκείας.
Με το γεγονός αυτό μπήκανε οι πρώτες βάσεις του χριστιανισμού στη Κύπρο, γιατί ένας ανώτερος αξιωματούχος του Ρωμαϊκού κράτους, αποσκίρτησε απ’ τις τάξεις των ειδωλολατρών.
Ο Παύλος δε, εγκατέλειψε πια το εβραϊκό του όνομα Σαούλ ή Σαύλος και έλαβε οριστικά το ρωμαϊκό όνομα Παύλος, που σήμαινε μικρός.
Εκεί λέγεται πως ο Παύλος ξυλοκοπήθηκε άγρια με “σαράντα παρά μία” μαστιγώσεις, όπως ήταν το ρωμαϊκό έθιμο.
ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Μετά την Αποστολική Σύνοδο ο Παύλος πρότεινε στο Βαρνάβα να ξεκινήσουν για τη δεύτερη ιεραποστολική περιοδεία. Ο Βαρνάβας όμως διαφώνησε με τον Παύλο, για το αν θα έπαιρναν τον Ιωάννη Μάρκο στη νέα περιοδεία τους, ο οποίος κατά την πρώτη έχοντας δειλιάσει, επέστρεψε στην πατρίδα του (Πράξ. 15, 35).
Το αποτέλεσμα της διαφωνίας ήταν ο μεν Παύλος με το Σίλα να πάνε στη Συρία, την Κιλικία και την Ελλάδα, ο δε Βαρνάβας με τον ανιψιό του Μάρκο να πάνε στην Κύπρο, όπου οργάνωσαν την εκεί Εκκλησία (Πράξ. 15,37-41 και Γαλ. 2,13).
Παρόλη τη διαφωνία τους, η αμοιβαία εκτίμηση και ο δεσμός αγάπης μεταξύ Παύλου και Βαρνάβα ποτέ δεν κλονίστηκε και αυτό φαίνεται στις επιστολές του Παύλου όταν αναφέρεται στο Βαρνάβα (Α’ Κορ. 9,6. Γαλ. 2,1-9. Κολ. 4,10).
Για τη μετέπειτα δράση του Βαρνάβα δεν υπάρχουν στοιχεία στην Αγία Γραφή. Ο Απόστολος Βαρνάβας θεωρείται ο ιδρυτής και ο προστάτης της Εκκλησίας της Κύπρου και υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος Σαλαμίνος.
Σύμφωνα με μια παράδοση ο Βαρνάβας από την Κύπρο κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Ιερουσαλήμ, στη Ρώμη και την Αλεξάνδρεια και επέστρεψε πάλι στην Κύπρο όπου και μαρτύρησε στη Σαλαμίνα.
Εκεί λιθοβολήθηκε από τους Ιουδαίους και τους ειδωλολάτρες γύρω στο 57 μ.Χ., και στη συνέχεια τον έκαψαν.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάει τη μνήμη του Αποστόλου Βαρνάβα μαζί με τον Απόστολο Βαρθολομαίο στις 11 Ιουνίου. Στη βυζαντινή αγιογραφία συχνά παρουσιάζεται μαζί με τον Απόστολο Παύλο να κρατούν μια Εκκλησία, ή μόνος του με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο στα χέρια του.
Σύμφωνα με το απόκρυφο βιβλίο “Πράξεις Βαρνάβα”, που υποτίθεται ότι εγράφη από τον Ευαγγελιστή Μάρκο, ο Βαρνάβας ετάφη βιαστικά, μαζί με το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Ματθαίου που κατείχε και χρησιμοποιούσε.
Κοντά στην αρχαία πόλη της Σαλαμίνας, αργότερα Κωνσταντία και σήμερα Αμμόχωστο, βρίσκεται το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα.
Εκεί βρίσκεται και ο τάφος του Αγίου, όπου βρέθηκε και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Ματθαίου στο στήθος του, κατόπιν οράματος του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Ανθέμιου το 477 μ.Χ., όταν ο Απόστολος Βαρνάβας του εμφανίστηκε υποδεικνύοντάς του που βρισκόταν ο τάφος του.
Στην Κύπρο υπάρχουν αρκετοί ναοί αφιερωμένοι στον Απόστολο Βαρνάβα. Παράδειγμα αποτελεί η σταυροπηγιακή μονή στα Κατεχόμενα, έξω από την Αμμόχωστο, θεμελιωμένη από τον αυτοκράτορα Ζήνωνα (474-491 μ.Χ.).
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Η ΤΑΦΗ ΤΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ
O Βαρνάβας και o Παύλος ήταν οι μόνοι Απόστολοι που είχαν το δικαίωμα να κηρύττουν στους εθνικούς (απεριτμήτους), ενώ οι άλλοι Απόστολοι στους Ιουδαίους, που κάνανε περιτομή.
Γι’ αυτό ο Βαρνάβας ήλθε στη γενέτειρά του Σαλαμίνα για να διδάξει, όπως και σ’ όλη την Κύπρο.
Όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς επειδή κηρύττανε τον Χριστό στους Ιουδαίους αυτό το θεωρούσανε μωρία και σκάνδαλο γι’ αυτούς, ενώ για τους προσκεκλημένους Ιουδαίους και Έλληνες δύναμη και απόκτηση της σοφίας του Θεού.
Ο Βαρνάβας συνέχιζε στη Σαλαμίνα να διδάσκει τον Εσταυρωμένο Χριστό κι αυτό ερέθιζε τους Ιουδαίους, που μια μέρα πια γεμάτοι από μανία και πάθος, τον δέσανε με σχοινί απ’ τον τράχηλο και τον σύρανε έξω από την πόλη.
Εκεί τον λιθοβόλησαν στις 11 Ιουνίου και παρέδωσαν στη φωτιά το σώμα του, που ευτυχώς έμεινε ανέπαφο. Το ιερό λείψανό του σαν νύκτωσε το παρέλαβε κρυφά απ’ τους Ιουδαίους ο ανεψιός του Μάρκος, μαζί με τον Μνάσωνα και άλλους χριστιανούς και το θάψανε σε υπόγειο τάφο, που για να τον βρεις κατεβαίνεις ένα στενό διάδρομο με 14 σκαλοπάτια, μετά βρίσκεις ένα προθάλαμο και πιο μέσα άλλο θάλαμο μικρότερο.
Πάνω στο στήθος του Αγίου τοποθετήσανε το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, που έγραψε ο Βαρνάβας με τα ίδια του τα χέρια.
Ο μαρτυρικός θάνατος του Βαρνάβα συνέβηκε το 57 μ.Χ. και με τη θυσία του έγινε ο ιδρυτής κι ο θεμελιωτής της Εκκλησίας της Κύπρου.
Ο Μάρκος κατάμονος και θλιμμένος από τον σκληρό θάνατο που βρήκε ο θείος του, πεζός φτάνει στο Λιμνίτη απ’ όπου με πλοίο έφθασε στην Έφεσο, όπου ανήγγειλε στον Παύλο τον χαμό του αξιολάτρευτου συνεργάτη τους. Τότε κι οι δύο μαζί χύσανε πικρά δάκρυα. Το μέρος που τάφηκε ο Άγιος έγινε “τόπος ίασης” για όσους περνούσανε άρρωστοι από εκεί.