Ο Πρόεδρος έχει ιστορική ευθύνη να προχωρήσει με θάρρος και αυτοπεποίθηση. Σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύει δυστυχώς να καταστεί ο Πρόεδρος της οριστικής διχοτόμησης. Οι ιστορικές του ευθύνες είναι βαρύτατες και πρέπει να τις αναλάβει, τόνισε ο ΓΓ του ΑΚΕΛ, Άντρος Κυπριανού, σε δημοσιογραφική διάσκεψη που παραχώρησε σήμερα.
Αυτούσιες οι δηλώσεις:
Νιώσαμε την ανάγκη να πραγματοποιήσουμε τη σημερινή διάσκεψη γιατί πιστεύουμε ότι το Κυπριακό εισέρχεται ίσως στην πιο καθοριστική του φάση από το 1974.
Η επικείμενη συνάντηση των δύο ηγετών έχει κομβική σημασία για το μέλλον και την προοπτική της χώρας μας. Από την έκβασή της θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό κατά πόσο θα μπορέσουμε να επαναρχίσουμε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με στόχο τη λύση του Κυπριακού. Αν η συνάντηση στεφθεί με επιτυχία, θα υπάρξει συνέχεια. Αν όχι, πολύ φοβούμαστε ότι η προσπάθεια για άτυπη διάσκεψη μάλλον θα λήξει άδοξα και η οριστική διχοτόμηση πολύ δύσκολα πλέον θα μπορεί να αποφευχθεί.
Έχουν ήδη κλείσει δύο χρόνια από το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά. Ακόμη δεν έγινε κατορθωτό να επαναρχίσει η διαπραγματευτική διαδικασία. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Έχουμε συναποφασίσει καθολικά ότι ο μόνος προσφερόμενος τρόπος για λύση του Κυπριακού είναι οι διακοινοτικές συνομιλίες για τις εσωτερικές και η Διεθνής Διάσκεψη για τις εξωτερικές πτυχές, κάτω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Αν δεν υπάρχουν συνομιλίες δεν υπάρχει προοπτική λύσης ενώ διολισθαίνουμε προς την οριστική διχοτόμηση.
Μετά το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά το ΑΚΕΛ συνέχισε να στηρίζει με συνέπεια τη λύση του Κυπριακού. Παρά το γεγονός ότι μείναμε μόνοι, θα συνεχίσουμε αταλάντευτοι σε αυτή την πολιτική. Ακριβώς γιατί κρίνουμε ότι αυτή τη στάση επιτάσσει ο πραγματικός πατριωτισμός, η έγνοια για το μέλλον του τόπου και του λαού μας, ανεξαρτήτως μικροκομματικών, εκλογικών ή άλλων εφήμερων πολιτικών επιδιώξεων.
Σε όλο το διάστημα που είχε προηγηθεί του Κρανς Μοντανά στηρίξαμε τη διαδικασία στη βάση των δικών μας διακηρυγμένων θέσεων. Ουδέποτε δώσαμε στον κ. Αναστασιάδη λευκή επιταγή. Αντιθέτως, στην αρχή της πρώτης του θητείας του ασκήσαμε έντονη κριτική γιατί ήμασταν αντίθετοι με την επιδίωξη του για διαπραγμάτευση από την αρχή. Στη συνέχεια, όταν ο Πρόεδρος συνειδητοποίησε ότι οι επιλογές του ήταν αδιέξοδες και επανήλθε στη γραμμή των συγκλίσεων, στηρίξαμε τη διαδικασία, πάντα βέβαια με κριτική προσέγγιση για τις κατά καιρούς παλινδρομήσεις του. Μετά το Κρανς Μοντανά, όταν πλέον ο κ. Αναστασιάδης πρόδηλα υπαναχώρησε συνολικά στο Κυπριακό, η κριτική μας εντάθηκε. Αφετηρία γι’ αυτή μας την κριτική είναι η έντονη μας ανησυχία για το μέλλον και την προοπτική της χώρας μας.
Ως ΑΚΕΛ προειδοποιούσαμε έκτοτε για τις σοβαρές παρενέργειες που θα είχε η στασιμότητα στις διαπραγματεύσεις. Η ιστορική εμπειρία του Κυπριακού από το 1974 και μετά καταδεικνύει ότι σε περιόδους όπου δεν υπάρχει διαπραγματευτική διαδικασία η κατάσταση επιδεινώνεται και επιχειρούνται νέα τετελεσμένα από την Τουρκία. Η λεγόμενη «ΤΔΒΚ» ανακηρύχθηκε το 1983 μετά από την απόρριψη των δεικτών Κουεγιάρ, που συνιστούσαν ένα πολύ γενικό περίγραμμα διαπραγμάτευσης. Η επίσημη στροφή της Τουρκίας και της τότε τουρκοκυπριακής ηγεσίας από την ομοσπονδία προς στη συνομοσπονδία έγινε το 1997, όταν και πάλι υπήρχε διαπραγματευτικό κενό και μεσουρανούσε η πυραυλολογία και η ηφαιστειολογία. Οι έντονες προσπάθειες για απευθείας εμπόριο του ψευδοκράτους με τον έξω κόσμο καταβλήθηκαν μετά το γνωστό αποτέλεσμα των δημοψηφισμάτων του 2004. Μάλιστα το 2015, μετά την έκδοση της Κοινής Διακήρυξης και ενώ το Μπαρμπαρός σεργιάνιζε στις νότιες ακτές της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο ΓΓ του ΟΗΕ εξέδωσε μία από τις χειρότερες για την πλευρά μας εκθέσεις.
Μετά το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά οι παρενέργειες είναι αισθητές όσο ποτέ άλλοτε. Ως ΑΚΕΛ είχαμε κατ’ επανάληψη προειδοποιήσει για αυτές. Δυστυχώς δεν εισακουστήκαμε από τον κ. Αναστασιάδη. Οι εξελίξεις επιβεβαίωσαν την ορθότητα της θέσης μας. Η Άγκυρα, εκμεταλλευόμενη το διαπραγματευτικό κενό, σε συνδυασμό με την αποενοχοποίησή της από τον ίδιο το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ αναφορικά με τη στάση που τήρησε στο μείζον ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων στο Κρανς Μοντανά, αποθρασύνθηκε πλήρως. Γεγονός που εκφράζεται, μεταξύ άλλων, με τις προκλητικές και παράνομες δραστηριότητές της στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς και τις προσπάθειες για αλλαγή του στάτους κβο στην Αμμόχωστο. Παρόλες τις προκλήσεις της οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας είναι δυστυχώς χλιαρές.
Το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά είχε και άλλες παρενέργειες. Χάθηκε πλήρως η εμπιστοσύνη και η χημεία μεταξύ των δύο ηγετών οι οποίοι στη συνέχεια επιδόθηκαν σε ρητορική που κάθε άλλο παρά βοηθά στο ξεπέρασμα της κρίσης. Χάθηκε επίσης η πίστη τόσο των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων ότι είναι εφικτή η λύση. Και στις δύο κοινότητες αυτή η κατάσταση ευνοεί την ενίσχυση του εθνικισμού και των δυνάμεων που δεν θέλουν λύση. Των δυνάμεων που φλερτάρουν όλο και πιο έντονα με την ιδέα της οριστικής διχοτόμησης. Ιδιαίτερα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα οι εξελίξεις είναι πολύ ανησυχητικές. Ο έλεγχος από την Τουρκία γίνεται ολοένα και πιο ασφυκτικός. Εκτός από τον πολιτικό και το στρατιωτικό έλεγχο που ασκείτο, τώρα αυτός επεκτείνεται και στον οικονομικό και στον τομέα της θρησκείας. Όλα αυτά καθιστούν ολοένα και πιο δύσκολη την επίλυση του Κυπριακού.
Ο κ. Γκουτέρες στην πρόσφατη έκθεσή του τονίζει για πολλοστή φορά ότι «υπάρχει συναίνεση ότι το στάτους κβο, δηλαδή η έλλειψη μιας λύσης για το Κυπριακό, δεν είναι βιώσιμο» και ότι « ο ορίζοντας μιας ατέλειωτης διαδικασίας χωρίς αποτελέσματα βρίσκεται πίσω μας, όχι μπροστά μας». Επίσης, καλεί ξανά τα μέρη «να συμμετάσχουν στην τρέχουσα διαδικασία διαβουλεύσεων εποικοδομητικά, δημιουργικά και με τον απαραίτητο επείγοντα χαρακτήρα» υπογραμμίζοντας ότι «πρέπει να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους για την αποκατάσταση των ολοκληρωμένων διαπραγματεύσεων και η εμπλοκή τους πρέπει να εμπνέεται από μια αίσθηση σκοπού και αποφασιστικότητας για να φτάσουν σε ένα επιτυχές τέρμα εντός ορατού ορίζοντα».
Ανάλογη στάση τηρεί και το Συμβούλιο Ασφαλείας. Με τον πλέον δηκτικό τρόπο και απηχώντας πολλά από όσα ο Γενικός Γραμματέας επαναλαμβάνει τα τελευταία δύο χρόνια, συμμερίζεται τη θέση ότι το σημερινό στάτους κβο δεν είναι βιώσιμο. Καλεί τους δύο ηγέτες να εγκαταλείψουν την αρνητική ρητορική και τους υπενθυμίζει τι αναμένει από αυτούς να πράξουν ώστε να καταστεί εφικτή η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων κατά τρόπο που να έχει νόημα. Εκφράζοντας τη λύπη του για την έλλειψη προόδου από το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά και εντεύθεν, ζητά από τους ηγέτες και όλους τους εμπλεκόμενους να καταλήξουν με την αίσθηση του επείγοντος σε όρους αναφοράς για να διευκολυνθεί η επανέναρξη διαπραγματεύσεων που να οδηγούν σε λύση το συντομότερο δυνατό. Ουσιαστικά δηλαδή, το Συμβούλιο Ασφαλείας ζητά άμεση ολοκλήρωση της συζήτησης για όρους αναφοράς. Ταυτόχρονα, υποδεικνύει ότι βάση επίλυσης των εκκρεμούντων ζητημάτων αποτελεί το Πλαίσιο του Γενικού Γραμματέα της 30ης Ιουνίου 2017.
Είναι φανερό ότι με την άκαρπη αναζήτηση όρων αναφοράς έχουμε μπει σε μια αχρείαστη περιπέτεια με αβέβαιη κατάληξη. Δεν υπήρχε τέτοιο θέμα μετά το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά. Ο ΓΓ του ΟΗΕ είχε προτείνει συγκεκριμένη και ξεκάθαρη πορεία τόσο επί της ουσίας όσο και επί της διαδικασίας: μετά από περίοδο περισυλλογής, συνέχιση των συνομιλιών από εκεί που είχαν μείνει στο Κρανς Μοντανά στη βάση των συγκλίσεων, του Πλαισίου Γκουτέρες και του άτυπου εγγράφου για το μηχανισμό εφαρμογής της λύσης. Συζήτηση των εσωτερικών και εξωτερικών πτυχών σε δύο χωριστά τραπέζια με διαφορετική σύνθεση. Ζητούσε επίσης από τους δύο ηγέτες να τον πείσουν ότι αν επανάρχιζε ο διάλογος αυτή τη φορά θα είχαν την πολιτική βούληση να πάνε μέχρι τέλους. Η πραγματικότητα είναι ότι στα δύο σχεδόν χρόνια που μεσολάβησαν ο κ. Γκουτέρες δεν πήρε ποτέ μια ξεκάθαρη απάντηση σε αυτά τα ζητήματα. Αντιθέτως, παρεισέφρησαν οι λεγόμενες «νέες ιδέες».
Είναι γεγονός ότι η Τουρκία διαχρονικά υποστηρίζει θέσεις που αποτελούν εμπόδιο στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο εμείς πρέπει να παραμείνουμε προσηλωμένοι στο συμφωνημένο πλαίσιο λύσης. Δίχως παλινδρομήσεις και αντιφάσεις. Πώς λειτούργησε ο κ. Αναστασιάδης; Αρχικά πρότεινε αποκεντρωμένη ομοσπονδία, δίχως ποτέ να εξηγεί τι ακριβώς εννοεί. Αυτό το ζήτημα έχει να κάνει με τις ομοσπονδιακές αρμοδιότητες. Στο Κρανς Μοντάνα ήταν σχεδόν πλήρως συμφωνημένες. Για αυτό το λόγο ο Γ.Γ. του ΟΗΕ δεν τις περιέλαβε στο πλαίσιο του από έξι σημεία. Στη συνέχεια ο Πρόεδρος ξανάνοιξε το ζήτημα της πολιτικής ισότητας και της αποτελεσματικής συμμετοχής, αμφισβητώντας ανοιχτά τη σύγκλιση για μία τουρκοκυπριακή θετική ψήφο στις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου. Κάτι που δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να γίνει αποδεκτό από την τουρκοκυπριακή πλευρά αφού ουσιαστικά την υποβαθμίζει από κοινότητα σε μειονότητα. Άλλωστε, η μία θετική ψήφος είχε αντικαταστήσει τα άκαμπτα βέτο της Ζυρίχης.
Ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες, στην Έκθεση του Σεπτεμβρίου του 2017, αναφέρει ότι το ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής ήταν ουσιαστικά λυμένο. Σημειώνουμε βέβαια ότι η μία θετική ψήφος αφορά το Υπουργικό αλλά όχι και όλα τα όργανα χαμηλής πολιτικής όπως απαιτούσε η τουρκοκυπριακή πλευρά. Αυτό το απέρριψε και ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ στο Πλαίσιο του. Τέλος, ο Πρόεδρος ζήτησε την αντικατάσταση της σύγκλισης για προεδρικό πολίτευμα με το κοινοβουλευτικό σύστημα, το οποίο είχε ήδη συζητηθεί και απορριφθεί στις συνομιλίες. Όχι τυχαία, αφού στις συγκεκριμένες κυπριακές συνθήκες το συγκεκριμένο σύστημα εγκυμονεί υπαρκτούς κινδύνους κυβερνητικής αστάθειας, μη αποκλειομένης της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης. Συνεπώς, όλες αυτές οι ιδέες είναι εκτός του Πλαισίου του ΓΓ του ΟΗΕ, το οποίο ο κ. Αναστασιάδης διακηρύττει ότι αποδέχεται. Είναι φανερό ότι ο δρόμος που επιλέγηκε δεν οδηγεί σε κατάληξη σε όρους αναφοράς και, συνεπώς, ούτε στην επανέναρξη των συνομιλιών. Ούτε καν οδηγεί σε στρίμωγμα της τουρκικής πλευράς. Όλα αυτά δεν τα λέμε με κριτική διάθεση προς τον κ. Αναστασιάδη. Αντιθέτως παραθέτουμε την πραγματικότητα σε μια προσπάθεια να τον βοηθήσουμε να πάρει τις σωστές αποφάσεις.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας στο τελευταίο του ψήφισμα στέλνει σαφές μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση αναφορικά με τη βάση λύσης του Κυπριακού, υπογραμμίζοντας ότι δεν είναι άλλη από τη δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία, με πολιτική ισότητα όπως αυτή περιγράφεται στα σχετικά ψηφίσματα. Η δε ειδική αναφορά στον ορισμό της πολιτικής ισότητας που παρατίθεται στο ψήφισμα 716 (1991), η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αποτελεσματική συμμετοχή στα όργανα του κεντρικού κράτους, κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Αντιθέτως, υπενθυμίζει έκδηλα ότι θέσεις που την αμφισβητούν δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές.
Οι ατέρμονες συζητήσεις του παρελθόντος στην ελληνοκυπριακή κοινότητα κατά πόσο θα πρέπει να διαπραγματευόμαστε λύση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας ή, ανοικτά ή συγκαλυμμένα να επιδιώκουμε λύση ενιαίου κράτους, πρέπει επιτέλους να τερματιστούν. Τουλάχιστον από όσους καλοπροαίρετα πίστευαν ότι υπάρχει εναλλακτική επιλογή στο δίλημμα ομοσπονδία ή διχοτόμηση. Σήμερα είναι ηλίου φαεινότερο ότι όλες οι συζητήσεις, ακόμα και σε ψηλά δώματα, για εγκατάλειψη του στόχου της ΔΔΟ, στρέφονται κατευθείαν προς τη διχοτόμηση και όχι προς το ενιαίο κράτος.
Ύστερα από δεκαετίες συνομιλιών, όλοι γνωρίζουμε πού μπορούμε να συναντήσουμε η μία πλευρά την άλλη, με ποιους συμβιβασμούς μπορούμε να ζήσουμε και με ποιους όχι. Όλοι όσοι ασχολούνται με το Κυπριακό γνωρίζουν ότι εκεί που υπάρχει πραγματική πολιτική βούληση υπάρχουν και λύσεις. Έχουμε καταλήξει σε πολλές και σημαντικές συγκλίσεις, λειτουργικές και εφαρμόσιμες. Στο Κρανς Μοντανά είχαμε φθάσει μια ανάσα από την επίλυση των βασικών εκκρεμούντων θεμάτων. Οι διαρκείς και μαξιμαλιστικές παλινδρομήσεις, από όπου κι αν προέρχονται, απομακρύνουν ολοένα και περισσότερο την προοπτική της λύσης. Η κλεψύδρα αδειάζει. Ο σφιχτός εναγκαλισμός της τουρκοκυπριακής κοινότητας από την Τουρκία και η εδραίωση των τετελεσμένων επί του εδάφους επιβεβαιώνουν ότι το φάντασμα της οριστικής διχοτόμησης πλανάται πιο απειλητικά από ποτέ πάνω από την Κύπρο.
Από όλα όσα προαναφέρθηκαν καθίσταται σαφές το τι πρέπει να πράξει ο Πρόεδρος προσερχόμενος στην κρίσιμη συνάντηση με τον κ. Ακιντζί. Πρέπει να επαναβεβαιώσει τη δέσμευσή του για λύση δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, όπως αυτή καθορίζεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Πρέπει να επαναβεβαιώσει ότι η διαδικασία θα συνεχιστεί από το σημείο που είχε μείνει στο Κρανς Μοντανά με τις συγκλίσεις, το Πλαίσιο Γκουτέρες και το μηχανισμό εφαρμογής της λύσης. Ο Γενικός Γραμματέας καθορίζει ότι η επανάληψη μιας Διάσκεψης θα έχει τη μορφή της πακετοποιημένης διαπραγμάτευσης των έξι θεμάτων στα δύο διαφορετικά τραπέζια. Στόχος είναι να καταλήξουμε σε στρατηγική συναντίληψη, η οποία ουσιαστικά θα ανοίξει το δρόμο προς τη συνολική λύση.
Δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες ή ίσως και ευσεβοποθισμοί ότι το ζήτημα του φυσικού αερίου και των τουρκικών προκλήσεων θα παρεμποδίσει από μόνο του την επιτυχή έκβαση της συνάντησης και ότι η ευθύνη θα καταλογιστεί αποκλειστικά στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Ορθώς βέβαια απορρίφθηκε η πρόταση του κ. Ακιντζί για το φυσικό αέριο, αφού από κίνητρο για λύση το μετέτρεπε σε αντικίνητρο. Το ΑΚΕΛ είχε το πολιτικό θάρρος να εισηγηθεί εντελώς συγκεκριμένη αντιπρόταση στον Πρόεδρο, την οποία περιττεύει να αναλύσω εδώ αφού τη δημοσιοποιήσαμε. Ο Πρόεδρος έκανε τις δικές του επιλογές. Δικαίωμά του αναφαίρετο, αλλά πλέον πρέπει να βρει τρόπο να αποτρέψει πιθανή αποτυχία της συνάντησης της 9ης Αυγούστου λόγω διαφωνιών στο θέμα του φυσικού αερίου.
Ο Πρόεδρος θα πρέπει να προετοιμαστεί κατάλληλα έτσι ώστε η συνάντηση να ανοίξει το δρόμο για την άτυπη διάσκεψη. Χρειάζεται επίσης να προετοιμάζεται από τώρα για το πώς θα χειριστεί την ουσιαστική διαπραγμάτευση που και ο ίδιος λέει ότι επιδιώκει. Στην προσπάθεια για λύση, απελευθέρωση και επανένωση δεν χωρούν φοβικά σύνδρομα.
Ο Πρόεδρος έχει ιστορική ευθύνη να προχωρήσει με θάρρος και αυτοπεποίθηση.
Σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύει δυστυχώς να καταστεί ο Πρόεδρος της οριστικής διχοτόμησης.
Οι ιστορικές του ευθύνες είναι βαρύτατες και πρέπει να τις αναλάβει.