Τα τελευταία χρόνια οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με μια διαρκώς εντεινόμενη απαξίωση. Μια απαξίωση που δεν περιορίζεται πλέον σε αποσπασματικά σχόλια ή μεμονωμένες αντιδράσεις, αλλά διαχέεται από τον δημόσιο λόγο μέχρι την καθημερινότητα των σχολείων.
Κάθε φορά που οι εκπαιδευτικοί αναδεικνύουν τα πραγματικά προβλήματα της παιδείας, υπερπληθείς τάξεις, αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες, έλλειψη υποστηρικτικών δομών, ακατάλληλες ή επικίνδυνες κτηριακές υποδομές, η συζήτηση εκτρέπεται. Αντί να εξετάζονται οι συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργεί το σχολείο, αμφισβητείται το ίδιο το επάγγελμα του εκπαιδευτικού.
Η πρόσφατη συζήτηση για το σχέδιο αξιολόγησης στη Βουλή των Αντιπροσώπων ανέδειξε με ιδιαίτερη ένταση αυτή τη στρέβλωση. Δηλώσεις που παρουσίαζαν τους εκπαιδευτικούς ως «αρνητικούς στην αξιολόγηση», «κακομαθημένους» ή «μονίμως παραπονούμενους» δεν απάντησαν στα επιχειρήματα που τέθηκαν. Αντίθετα, ενίσχυσαν μια επικίνδυνη αφήγηση: ότι για τα δομικά προβλήματα της παιδείας ευθύνονται οι ίδιοι οι άνθρωποι που τη στηρίζουν καθημερινά.
Ο δημόσιος αυτός λόγος δεν μένει χωρίς συνέπειες. Μεταφέρεται αυτούσιος στην κοινωνία και, τελικά, μέσα στα σχολεία. Εκπαιδευτικοί έρχονται όλο και συχνότερα αντιμέτωποι με λεκτικές επιθέσεις, αμφισβήτηση του ρόλου και της επιστημονικής τους επάρκειας, ακόμη και με εχθρικές συμπεριφορές από μερίδα γονέων. Η εικόνα του εκπαιδευτικού ως επαγγελματία που εργάζεται σε δύσκολες συνθήκες αντικαθίσταται από το στερεότυπο του «βολεμένου» που πρέπει διαρκώς να απολογείται.
Η συζήτηση για την αξιολόγηση δεν μπορεί να αποκόπτεται από τις πραγματικές συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργούν τα σχολεία ούτε να χρησιμοποιείται για να μετατεθούν ευθύνες στους εκπαιδευτικούς. Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να αξιολογείται και να βελτιώνεται. Όμως η αξιολόγηση προϋποθέτει εμπιστοσύνη, σαφή παιδαγωγικά κριτήρια, στήριξη και διάθεση συνεργασίας. Όταν χρησιμοποιείται ως μηχανισμός στοχοποίησης ή ως απάντηση σε κάθε κριτική, χάνει τον παιδαγωγικό της χαρακτήρα και μετατρέπεται σε εργαλείο απαξίωσης.
Η συνεχής υποβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών δεν είναι ουδέτερη πολιτική επιλογή. Δημιουργεί σχολεία φόβου και άμυνας αντί για σχολεία συνεργασίας και δημιουργίας. Αποθαρρύνει τους νέους από το επάγγελμα και εξαντλεί ψυχικά όσους το υπηρετούν ήδη.
Τελικά, το τίμημα δεν το πληρώνουν οι εκπαιδευτικοί μόνοι τους. Το πληρώνουν οι μαθητές και μαθήτριες, το πληρώνει η ίδια η παιδεία.
Αν στόχος είναι ένα δημόσιο σχολείο που να μορφώνει, να στηρίζει και να συμπεριλαμβάνει, τότε η απαξίωση των εκπαιδευτικών δεν μπορεί να αποτελεί μέρος της λύσης. Ο σεβασμός, ο ουσιαστικός διάλογος και η ανάληψη ευθύνης από όλους τους εμπλεκόμενους δεν είναι πολυτέλεια. Είναι προϋπόθεση.
Κωνσταντίνα Πάσιουρου, Δασκάλα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Αντιπρόεδρος Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών Λευκωσίας