«Δεν είμαι σοφός ούτε και θα γίνω ποτέ. Ζήτησε λοιπόν από μένα όχι να είμαι όμοιος με τους αρίστους, αλλά να είμαι καλύτερος από τους κακούς. Μου είναι αρκετό αν περιορίζω καθημερινά, έστω και στο ελάχιστο, τα ελαττώματα και καταδικάζω τα σφάλματά μου. Δεν έχω πετύχει να είμαι πραγματικά υγιής, ούτε και θα το πετύχω βέβαια.
Όλα αυτά δεν τα λέω για λογαριασμό μου -γιατί εγώ είμαι βουτηγμένος σε πέλαγος σφαλμάτων κάθε είδους- αλλά μιλώ εξ ονόματος εκείνου που έχει πράγματι επιτύχει κάτι. Μου είπες όμως ότι με άλλο τρόπο μιλώ και αλλιώς ζω. Αλλά η ίδια κατηγορία, κακόβουλοι άνθρωποι και άσπονδοι εχθροί όλων των εκλεκτών, εκτοξεύτηκε και κατά του Πλάτωνα, εκτοξεύτηκε και κατά του Επικούρου, εκτοξεύτηκε και κατά του Ζήνωνα γιατί όλοι αυτοί μίλησαν όχι για το πώς ζούσαν οι ίδιοι, αλλά για το πώς θα όφειλαν να ζουν.
Μιλώ για την αρετή, δε μιλώ για τον εαυτό μου και η επίθεσή μου στρέφεται εναντίον κάθε ακολασίας, κυρίως αυτής που προέρχεται από μένα. Όταν μπορέσω, θα ζήσω όπως πρέπει. Και αυτή η μοχθηρία, που είναι βουτηγμένη σε πολύ δηλητήριο, δε θα με αποτρέψει από την επιδίωξη του αρίστου ούτε και εκείνο το δηλητήριο, με το οποίο ποτίζετε τους άλλους και εξοντώνετε τον εαυτό σας, θα με εμποδίσει να εξακολουθώ να εκθειάζω όχι τη ζωή που ζω, αλλά αυτή που ξέρω ότι θα έπρεπε να ζω να εξακολουθώ να λατρεύω την αρετή και να την ακολουθώ, αν και βρίσκομαι πολύ πίσω και προχωρώ με πολύ αργό ρυθμό.
«Θα υπομένω προσωπικά όλους τους μόχθους όλο μεγάλοι κι αν είναι αυτοί, χαλυβδώνοντας το σώμα μου με τη δύναμη του πνεύματος.
Θα περιφρονώ τα υλικά αγαθά, είτε τα έχω είτε όχι, και δε θα μου στοιχίσει αν τα έχει κάποιος άλλος, ούτε και θα πάρουν τα μυαλά μου αέρα αν τα αγαθά αυτά αστράφτουν γύρω μου.
Δε θα δίνω σημασία στην τύχη, είτε αυτή έρχεται είτε φεύγει. Όλα τα κτήματα θα τα βλέπω σαν δικά μου, και θα θεωρώ τα δικά μου σαν να ανήκουν σε όλους τους άλλους.
Θα ζω πάντα με τη συνείδηση ότι γεννήθηκα για τους άλλους, και γι’ αυτό το λόγο θα είμαι ευγνώμων στη φύση• γιατί πώς θα μπορούσε αυτή να εξυπηρετήσει το έργο μου με καλύτερο τρόπο; Έχει προσφέρει εμένα, τον ένα, σε όλους τους άλλους, και όλους τους άλλους τους πρόσφερε σ’ εμένα, τον ένα.
Ό,τι τύχει να αποκτήσω, ούτε ως φιλάργυρος θα το αποθησαυρίσω ούτε ως σπάταλος θα το διασπαθίσω. Τίποτε δε θα πιστέψω ότι κατέχω περισσότερο, όσο τα δώρα που πρόσφερα ύστερα από ώριμη σκέψη.
Δε θα εκτιμώ τις ευεργεσίες μου με βάση το πλήθος τους ούτε το μέγεθος τους ούτε με βάση οτιδήποτε άλλο πέρα από την εκτίμηση του αποδέκτη• ποτέ δε θα φανεί σπουδαίο στα μάτια μου ό,τι παίρνει ένας αξιόλογος άνθρωπος.
Τίποτε δε θα κάνω για να σχηματιστούν εντυπώσεις γύρω από το πρόσωπό μου• τα πάντα θα πράττω για τη συνείδησή μου. Ό,τι κι αν κάνω όταν μόνο εγώ είμαι παρών, θα το θεωρώ σαν να έχει γίνει μπροστά στα μάτια ολόκληρου του ρωμαϊκού λαού.
Όταν τρώω και πίνω, στόχος μου θα είναι να απαλείψω την ανάγκη της φύσης, όχι να γεμίσω και να αδειάσω την κοιλιά μου. Θα είμαι ευχάριστος στους φίλους μου. ήπιος και συγκαταβατικός στους εχθρούς μου. Θα δίνω τη συγγνώμη μου πριν καν μου την απαιτήσουν, και θα σπεύδω να προσφέρω ό.τι έντιμο μου ζητηθεί.
Θα ξέρω ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι πατρίδα μου, ότι οι θεοί την κυβερνούν και ότι αυτοί ζουν πάνω μου και γύρω μου και ελέγχουν τα λόγια και τις πράξεις μου. Και, όποτε η φύση ζητήσει πίσω την πνοή μου ή η λογική μου την απελευθερώσει, θα φύγω δηλώνοντας ότι αγάπησα την ορθή συνείδηση και κάθε αγαθή προσπάθεια, ότι δεν περιόρισα την ελευθερία κανενός και, οπωσδήποτε, όχι τη δική μου».
Ο άνθρωπος που θα τα θέσει όλα αυτά ως στόχο του, που θα τα θελήσει και θα τα προσπαθήσει, ο άντρας αυτός θα ακολουθήσει δρόμο που τον φέρνει στους θεούς, και ένας τέτοιος άντρας, ακόμη κι αν αποτύχει, νικήθηκε τολμώντας τα μεγάλα.
Πηγή: Σενέκας, “Για μια ευτυχισμένη Ζωή”, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ