Του Αναστάση Θεοχαρίδη*
Η κρίση στην Συρία, όπως και ο εμφύλιος πόλεμος που μαίνεται στην χώρα, σε συνδυασμό με τις επαναστατικές εξεγέρσεις, στις ούτω καλούμενες χώρες της Αραβικής Άνοιξης, αποτελούν αναμφίβολα τις πιο σημαντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι μεγάλες δυνάμεις, των οποίων τα συμφέροντα επηρεάζονται από τις εξελίξεις αυτές, προσπαθούν με κάθε τρόπο να καθορίσουν την έκβαση του «παιχνιδιού» υπέρ τους, έχοντας ως μοναδικό τους στόχο την εδραίωση της παρουσίας τους στην περιοχή και τον συνεπακόλουθο έλεγχο της νέας ηγεσίας της χώρας, στην μετα-Άσαντ εποχή.
Οι παράμετροι οι οποίοι θα καθορίσουν όχι μόνο το αποτέλεσμα της κρίσης αλλά και το μέλλον της Συρίας, είναι οι εξής:
– Kατά πόσον το καθεστώς Άσαντ, τελικά θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει την εξουσία και με ποια ανταλλάγματα,
– Αν θα υπάρξει κάποια μεταβατική περίοδος, με την συμμετοχή και του υφιστάμενης ηγεσίας,
– Θα διατηρηθεί η εδαφική ακεραιότητα του Συριακού κράτους ή κρίνεται ως αναπόφευκτος ο κατακερματισμός και/ή δήθεν «ομοσπονδοποίηση» της χώρας;
– Με τον τερματισμό της κρίσης, σε ποια κατάσταση θα βρίσκεται το Ισλαμικό Κράτος; Πιο ισχυρό ή αποδυναμωμένο;
– Ποια η μελλοντική πολιτειακή μορφή οργάνωσης, του πολυεθνικού/πολυθρησκευτικού κράτους της Συρίας;
– Με ποιες παγκόσμιες και/ή περιφερειακές δυνάμεις, θα επιδιώξει να εναγκαλιστεί η νέα ηγεσία που θα προκύψει;
– Πόσο δημοκρατική και φιλελεύθερη θα είναι η νέα ηγεσία και/ή καθεστώς;
– Ποια στάση θα διατηρήσουν οι γειτονικές Αραβικές χώρες, σημαντικοί παίκτες στην Μέση Ανατολή;
Πιο πάνω είχαμε αναφερθεί στις προσπάθειες των μεγάλων δυνάμεων, να επηρεάσουν τις εξελίξεις και να αποκομίσουν γεωπολιτικά πλεονεκτήματα, έναντι των ανταγωνιστών τους. Στο άρθρο αυτό, θα αναφερθούμε επιγραμματικά, στα συμφέροντα της Μόσχας στη Συρία και πως αυτά εξυπηρετούνται καλύτερα.
Η Ρωσική Ομοσπονδία, μετά από περίπου δύο δεκαετίες, επιστρέφει ως παγκόσμια δύναμη και απαιτεί όπως όλοι της φέρονται ανάλογα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι τα ρωσικά συμφέροντα επηρεάζονται άμεσα και σε μεγάλο βαθμό, από τις εξελίξεις στην Συρία. Η τελευταία ήταν και παραμένει παραδοσιακός στρατηγικός σύμμαχος της Ρωσίας και επομένως μια ενδεχόμενη αλλαγή της τάξης πραγμάτων στην Συρία, θα επηρεάσει και τα ρωσικά συμφέροντα, όχι μόνο στην Συρία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Τα σημαντικότερα ρωσικά συμφέροντα που θεωρούμε ότι διακυβεύονται, με την κρίση στην Συρία, είναι τα εξής:
(1) Η Ρωσία απεύχεται μια ολοσχερή αποτυχία του καθεστώτος Άσαντ, γιατί κάτι τέτοιο θα οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στην περαιτέρω ενδυνάμωση των Τζιχαντιστών. Ένα ισχυρό Ισλαμικό Κράτος, δυνατόν να είναι ικανό να προμηθευτεί όπλα μαζικής καταστροφής, και άρα να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για όλη την περιοχή. Σε ένα τέτοιο εφιαλτικό σενάριο, είναι βέβαιο ότι το Ισλαμικό Κράτος θα αποτελέσει κατεξοχήν καταφύγιο, ακραίων και φανατικών Ισλαμιστών. Η Ρωσική επικράτεια και τα ρωσικά συμφέροντα είναι ήδη διακηρυγμένοι στόχοι των Ισλαμιστών και επομένως η Ρωσία έχει κάθε λόγο να εργάζεται προς την εξάλειψη του κινδύνου, που ακούει στο όνομα ISIS.
(2) Όπως λέχθηκε και πιο πάνω, η Συρία αποτελεί διαχρονικό σύμμαχο της Ρωσίας. Επομένως, η διατήρηση της ρωσικής επιρροής και/ή στρατιωτικής παρουσίας στη Συρία, αποτελεί ζήτημα ζωτικής σημασίας για την Ρωσική Ομοσπονδία. Η ναυτική στρατιωτική βάση στην Ταρτούς, εξασφαλίζει όχι μόνο την μόνιμη παρουσία του ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού στη Μεσόγειο, αλλά και την ρωσική παρουσία και/ή συμμετοχή στα ενεργειακά πλάνα που καταστρώνονται στην πλούσια σε υδρογονάνθρακες περιοχή, της Νοτιο-ανατολικής Μεσογείου.
(3) Η διατήρηση της ρωσικής παρουσίας και επιρροής στην Συρία, διασφαλίζει και την πρόσβαση των ρωσικών εταιρειών, στην αγορά της τελευταίας. Η Συρία αποτελεί σημαντικό εμπορικό εταίρο της Ρωσίας, αφού μεγάλο ποσοστό ρωσικής κατασκευής όπλων και μηχανημάτων, κατακλύζουν την συριακή αγορά. Ωε εκ τούτου, το Κρεμλίνο δεν θα επιθυμούσε να απολέσει έναν στρατηγικό εμπορικό εταίρο, την στιγμή μάλιστα που η ρωσική οικονομία αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα, πρωτίστως λόγω των οικονομικών κυρώσεων που επέβαλαν οι Δυτικοί και δευτερευόντως εξαιτίας των μειωμένων τιμών πετρελαίου.
(4) Σε ένα πολύ-πολικό διεθνές σύστημα, όπου πρωταρχικός στόχος των μεγάλων δυνάμεων είναι η μεγιστοποίηση της ισχύς τους, αποτελεί ζήτημα υψίστης σημασίας η αξιοπιστία που εμπνέουν στους συμμάχους τους. Επομένως, η Ρωσία με την στρατιωτική της εμπλοκή στην συριακή κρίση, προσπαθεί να εκπέμψει την εικόνα ενός αξιόπιστου/στρατηγικού σύμμαχου. Η Ρωσική Ομοσπονδία, για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αποστέλλει στρατεύματα και/ή εμπλέκεται σε πολεμικές επιχειρήσεις, πέραν της ρωσικής επικράτειας και τόσο μακριά από το μητροπολιτικό κέντρο. Επομένως, στην περίπτωση όπου εξαιτίας της ρωσικής στρατιωτικής εμπλοκής, κατατροπώνονταν οι Τζιχαντιστές ή αποδυναμώνονταν σημαντικά, η Μόσχα θα αναδεικνύετο σε έναν αξιόπιστο στρατιωτικό εταίρο.
(5) Ενδεχόμενη βίαιη απομάκρυνση του καθεστώτος Μπασάρ αλ Άσαντ, για παράδειγμα μετά από μια επαναστατική εξέγερση, θα εξωθούσε και άλλες εθνοτικές ομάδες να επιδιώξουν το ίδιο, με απρόβλεπτες συνέπειες για την παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, φανατικοί εθνικιστές σε ήδη προβληματικές και ασταθείς περιοχές, δυνατόν να επιδιώξουν την βίαιη μεταβολή των συνόρων. Τέτοιου είδους προβλήματα αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει η Μόσχα στις Καυκάσιες επαρχίες της, με ισλαμικό πληθυσμό.
(6) Η διπλωματική απομόνωση της Μόσχας, λόγω της Ουκρανικής κρίσης, έχει πλέον υποβαθμιστεί και δύναται να ξεπεραστεί, μετά από μια ενδεχόμενη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Μόσχας και Δυτικών, κατά του Ισλαμικού κινδύνου. Αξίζει να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με έγκυρες πηγές, το Ισλαμικό Κράτος κατάφερε μέχρι στιγμής να στρατολογήσει στις τάξεις του περισσότερους από 5.000.00 Δυτικούς υπηκόους. Αυτό σημαίνει ότι το Ισλαμικό Κράτος διαθέτει πλέον τους μηχανισμούς, για να διεισδύει στις Δυτικές κοινωνίες και άρα αυξάνεται ο κίνδυνος τρομοκρατικών κτυπημάτων.
Σύμφωνα λοιπόν με τους υπολογισμούς της Μόσχας, τα εθνικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας απαιτούν όπως η τελευταία εγγυηθεί την ασφάλεια της Συρίας και του καθεστώτος της. Αποτελεί πάγια θέση του Κρεμλίνου ότι τα ευρύτερα ζωτικά συμφέροντα της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, δύνανται να απειληθούν από μια ενδεχόμενη ενδυνάμωση και/ή εξάπλωση της επιρροής του Ισλαμικού κράτους. Πιο συγκεκριμένα, οι ρωσικές επαρχίες στην περιοχή του Καυκάσου, θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν ξανά την δικαιοδοσία της Μόσχας και να αναζωπυρωθούν οι αποσχιστικές τους τάσεις.
Οι ρωσικές επαρχίες του Νταγκεστάν, της Τσετσενίας και της Ινγκουσετίας, ήδη καλούνται να αντιμετωπίσουν αυξημένα κρούσματα βομβιστικών επιθέσεων, φανατικών Ισλαμιστών, οι οποίοι δηλώνουν πίστη και υποταγή στο Ισλαμικό Κράτος. Αποσταθεροποιητικές τάσεις παρουσιάζει και το Τατζικιστάν, στο οποίο εικάζεται ότι έχουν ήδη διεισδύσει δυνάμεις του ISIS, από τα μόνιμα στρατόπεδα εκπαίδευσης, στο Βόρειο Αφγανιστάν.
Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Άγκυρα, και ο θάνατος 100 ανθρώπων, αποδεικνύει ότι οι δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους είναι ικανές να διεισδύσουν σε οποιαδήποτε κοινωνία και να «τιμωρήσουν» όποια κράτη συνασπίζονται με τον εχθρό. Η Μόσχα το έχει ήδη αντιληφθεί αυτό και προσπαθεί να αντιμετωπίσει την απειλή, προτού αυτή προσεγγίσει περαιτέρω την επικράτεια της.
*Δικηγόρος – Νομικός Σύμβουλος – Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος