Πρωταπριλιά – Γιατί λέμε ψέματα; – Επικές φάρσες που άφησαν εποχή
Το πρωταπριλιάτικο ψέμα, αυτή η συνήθεια με τα αθώα ψέματα του Απρίλη έχει παγκόσμια διάσταση.
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, όμως, είναι οι επικρατέστερες.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, το έθιμο έχει τις ρίζες του στη Γαλλία του 16ου αιώνα. Συγκεκριμένα, μέχρι και το 1564 η αλλαγή του χρόνου στη Γαλλία δεν γινόταν την 1η Ιανουαρίου, αλλά την 1η Απριλίου!
Τότε όμως, ο βασιλιάς Κάρολος ο 9ος αποφάσισε να μεταθέσει τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς την 1η Ιανουαρίου για να εναρμονιστεί με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Όπως ήταν φυσικό τα πρώτα χρόνια υπήρξαν αντιδράσεις. Για πολλά χρόνια αρκετοί Γάλλοι πολίτες που δεν συμφωνούσαν με την αλλαγή αυτή, συνέχιζαν να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου.
Έτσι οι υπόλοιποι βρήκαν αφορμή για καζούρα κοροϊδεύοντας τους “παλιομοδίτες” πειράζοντας τους ή ακόμη και στέλνοντάς τους ψεύτικα δώρα!
Στο πέρασμα του χρόνου το πείραγμα αυτό εξελίχθηκε σε έθιμο κι έτσι κάθε 1η Απριλίου ο κόσμος συνηθίζει να λέει μικρά αθώα ψεματάκια…
Ρίζες του εθίμου αυτού ανιχνεύονται στους αρχαίους Κέλτες, οι οποίοι συνήθισαν την Πρωταπριλιά που καλυτέρευε ο καιρός να βγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, αλλά οι ψεύτικες ιστορίες τους για μεγάλα ψάρια έδιναν κι έπαιρναν.
Το έθιμο μεταλαμπαδεύτηκε σε όλο τον κόσμο, με προεξάρχουσες τις εφημερίδες στις αρχές του 20ου αιώνα και στη συνέχεια τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, που συχνά μεταδίδουν πολύ επιτυχημένες ειδήσεις – φάρσες.
Στον ελληνικό χώρο το έθιμο πρέπει να ήταν γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών. Η συνήθεια να λένε ψέματα δεν είναι άγνωστη στην Ελλάδα. Μάλιστα, αποτελεί, όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις.
Και το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή», σύμφωνα με το λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο.
Πρωταπριλιάτικες φάρσες που άφησαν εποχή:
Το 1957, ο παρουσιαστής ειδήσεων του BBC Ρίτσαρντ Ντίμπλεμπι παρουσίασε οπτικοποιημένο ρεπορτάζ για την ανοιξιάτικη συγκομιδή σπαγγέτι στην Ιταλία και γίνεται πιστευτός!
Το 1993, αρθρο στη βρετανική εφημερίδα Independent ανέφερε την ανακάλυψη του χωριού του Aστερίξ από επιστήμονες των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και της Βρέστης. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι ανασκαφές έφεραν στο φως νομίσματα, στα οποία απεικονίζονταν αγριογούρουνα, ενώ δεν υπήρχε ίχνος ρωμαϊκής εισβολής!
Το 1995, το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι κατά τις ανασκαφές του μετρό βρέθηκε ο τάφος του Σωκράτη. Το υπουργείο έδωσε, μάλιστα, λεπτομέρειες, ενώ σημείωνε ότι βρέθηκαν επίσης ο χιτώνας του ιδίου, αλλά και ίχνη του κονίου που είχε πιει. Η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου μέσω των ξένων ειδησεογραφικών πρακτορείων.
Πρώτο στην παγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού έπεσε το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, που λίγες ώρες μετά έσπευσε να ανακαλέσει.
Το 2008, το BBC παρουσίασε βίντεο με μία μοναδική ανακάλυψη. Πιγκουίνοι της Ανταρκτικής μετατρέπονται σε αποδημητικά πουλιά, πετώντας μίλια μακριά. Σύμφωνα με τον παρουσιαστή, Τέρι Τζόουνς, προορισμός τους είναι τα τροπικά δάση της Αμερικής.