Πλήγμα στο εμπόριο η παράνομη διακίνηση καπνικών ειδών

Στα τέλη του 2012 η κυβέρνηση αποφάσισε την αύξηση των φόρων επί των καπνικών προϊόντων αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου κυκλώματος λαθρεμπορίου καπνικών από τα κατεχόμενα προς την Κυπριακή Δημοκρατία, το οποίο δεν υπήρχε προηγουμένως.  Τα δεδομένα απέδειξαν ότι η απόφαση αυτή επέφερε αρνητικά αποτελέσματα και ως εκ τούτου αποδεικνύεται λανθασμένη.

Πιο συγκεκριμένα, η φορολογία για τα έτοιμα τσιγάρα αυξήθηκε κατά 110%, δηλ. από τα 110 ευρώ που ήταν το 2012 στα 121 ευρώ ανά χίλια τσιγάρα που είναι σήμερα, ενώ παράλληλα ο φόρος του καπνού για στριφτά αυξήθηκε αντίστοιχα – αλλά όχι ανάλογα – κατά 250%, δηλ. από τα 60 ευρώ το 2012 στα 150 ευρώ ανά κιλό που είναι σήμερα.

Η αναποτελεσματικότητα της υπερβολικής αυτής αύξησης της φορολογίας είναι προφανής, ανατρέχοντας στους φόρους που εισπράχθηκαν για τα καπνικά προϊόντα από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης και το ΦΠΑ. Το 2012 ανήλθαν σε  213 εκατ. ευρώ, ενώ το 2019 ήταν μόνο 175 εκατ. ευρώ, σημαντική συρρίκνωση η οποία ξεπερνά το 22%.  Η μείωση αυτή είναι αφύσικα μεγάλη σε σύγκριση  με την κατά πολύ μικρότερη, τάση διακοπής του καπνίσματος, η οποία υπολογίζεται στο 2% με 3% των καπνιστών σε ετήσια βάση.

Η υπερβολική αύξηση της φορολογίας αναπόφευκτα οδήγησε σε μεγάλες αυξήσεις των τιμών έχοντας επιφέρει αλυσιδωτές, αρνητικές συνέπειες στον κλάδο του καπνού: Οδήγησε σε κλείσιμο εκατοντάδων περιπτέρων, αφού πάνω από το 50% του τζίρου προέρχεται από τα καπνικά προϊόντα.  Παράλληλα προκάλεσε μείωση των θέσεων εργασίας δεδομένου ότι αρκετοί καταναλωτές δεν επισκέπτονται πλέον τα σημεία πώλησης της νόμιμης αγοράς, με συνέπεια να μην αγοράζουν και τα υπόλοιπα προϊόντα που πωλούν τα σημεία, με σοβαρές επιπτώσεις στον τζίρο τους.

Την ίδια ώρα το παράνομο εμπόριο, τόσο μέσω Κατεχομένων όσο και άλλων «υπόγειων» οδών εντός Δημοκρατίας καλπάζει.  Βασική αιτία η τεράστια διαφορά στην τιμή αγοράς καπνικών, αφού στα κατεχόμενα οι φόροι είναι πολύ χαμηλότεροι, αλλά και η συνεχιζόμενη πτώση της Τουρκικής λίρας έναντι του ευρώ έχει σαν αποτέλεσμα να μειώνει το κόστος της λιανικής πώλησης τους.

Σύμφωνα με την Έρευνα Άδειων Πακέτων που διεξάγει η Nielsen κάθε χρόνο στην Κύπρο, το ποσοστό των μη φορολογημένων προϊόντων καπνού συνεχίζει να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Το 2019 ανήλθε σε 16,2%, σημειώνοντας σημαντική άνοδο σε σχέση με το 2018 που ήταν στο 9,9%, ενώ το 2020 φαίνεται να υποχωρεί – επηρεαζόμενο από το λαθρεμπόριο και από τα περιοριστικά μέτρα στη μετακίνηση λόγω της πανδημίας.

Οι αυξήσεις φορολογίας, αύξησαν ανάλογα το περιθώριο κέρδους για τους λαθρέμπορους ξεπερνώντας το 50%, καθιστώντας έτσι το παράνομο εμπόριο όλο και πιο ελκυστικό για αυτούς.  Για παράδειγμα, ένας καπνός για στριφτά έχει λιανική τιμή 3 ευρώ στα Κατεχόμενα, ενώ στη Δημοκρατία ο αντίστοιχος κοστίζει υπερδιπλάσια, 7 ευρώ. Αντίστοιχα, ένα πακέτο τσιγάρα ή ένα πακέτο ράβδων θερμαινόμενου καπνού κοστίζει 2 ευρώ στα Κατεχόμενα και στη Κυπριακή Δημοκρατία ακριβώς διπλάσια 4, ευρώ.

Οι περισσότερες ποσότητες περνούν στην Κυπριακή Δημοκρατία από «τυφλά σημεία» που συνορεύουν με τις κατεχόμενες περιοχές και δεν έχουν έλεγχο.  Αυτό μπορεί να διαπιστωθεί εύκολα λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μεγαλύτερες κατασχέσεις που έγιναν από το Τελωνείο δεν ήταν στα οδοφράγματα αλλά από «πληροφορίες» όταν τα προϊόντα βρίσκονται ήδη στις ελεύθερες περιοχές.

Το ρίσκο για τους λαθρεμπόρους είναι πολύ μικρό σε σχέση με το τεράστιο περιθώριο κέρδους τους, δεδομένου ότι, σε περίπτωση που εντοπιστούν οι παράνομοι διακινητές από το Τελωνείο, θα τους κατασχεθούν τα λαθραία καπνικά προϊόντα «θα τύχουν εξώδικης διευθέτησης» και θα αφεθούν ελεύθεροι.

Το ΚΕΒΕ και οι Εισαγωγείς Καπνικών Ειδών, στοχεύοντας στην πάταξη αυτού του φαινόμενου προέβησαν σε αρκετά διαβήματα όπως:

Αυστηρότερες ποινές, όπως ισχύουν για άλλα αδικήματα, πχ εμπόριο ναρκωτικών, όπλων και λευκής σαρκός.

Άμεση αφαίρεση άδειας εμπορίας καπνικών σε όποια λιανικά σημεία εντοπιστούν παράνομα προϊόντα. Εντατικοποίηση των ελέγχων του Τελωνείου στα σημεία λιανικής πώλησης καπνικών.

Ουσιαστική μείωση στη φορολογία των προϊόντων καπνού ώστε να μειωθεί παράλληλα το ενδιαφέρον και η υψηλή κερδοφορία του λαθρέμπορου, του μεσάζοντα και του διακινητή.

Σωστή ενημέρωση των καταναλωτών: Αφενός για τους κινδύνους που ενέχει η κατανάλωση παράνομων προϊόντων καπνού, δεδομένου ότι είναι εντελώς ανεξέλεγκτα και αγνώστου περιεχομένου και αφετέρου γιατί κάθε αγορά παράνομου προϊόντος καπνού πλήττει τη νόμιμη αγορά, δημιουργεί έλλειμα στα δημόσια έσοδα, αυξάνει τις φορολογίες και απειλεί τις επιχειρήσεις με λουκέτο και τους εργαζόμενους με ανεργία.

 

Ζαχαρίας I. Μανιταράς

    Λειτουργός ΚΕΒΕ