Η 18η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Επαγρύπνησης για τα Αντιβιοτικά. Η εκστρατεία συντονίζεται από την Ε.Ε. μέσω του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Επιδημιών και κύριος στόχος είναι να τονιστεί η σημασία της υπεύθυνης χρήσης αντιβιοτικών, ενθαρρύνοντας το κοινό να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες των γιατρών για την ορθή λήψη τους.
Η ανάγκη να περιοριστεί η αχρείαστη χρήση των αντιβιοτικών και η συνεπαγόμενη εξάπλωση ανθεκτικών βακτηρίων είναι επιτακτική. Ορθολογική χρήση σημαίνει χρήση μόνο όταν χρειάζεται, για λοιμώξεις που προκαλούνται από βακτήρια, μετά από ιατρική αξιολόγηση και συνταγή, στη σωστή δοσολογία και διάρκεια θεραπείας. Η διαφύλαξη της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών μέσω της ορθολογικής χρήσης τους αποτελεί ευθύνη όλων: ασθενών, ιατρών, φαρμακοποιών και γονέων.
Η εμφάνιση και η εξάπλωση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων, ιδιαίτερα των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά «τελευταίας γραμμής», αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια των ασθενών, παγκοσμίως. Επιπλέον, χωρίς αποτελεσματικά αντιβιοτικά, σύγχρονες ιατρικές θεραπείες, όπως οι χειρουργικές επεμβάσεις, η χημειοθεραπεία και η εντατική θεραπεία, δεν θα είναι πλέον δυνατές.
Η αύξηση της μικροβιακής ανθεκτικότητας οφείλεται κυρίως στην υπέρμετρη και λανθασμένη χρήση των αντιβιοτικών, που συμπεριλαμβάνει τη χρήση τους για ιογενείς λοιμώξεις, όπως το κρυολόγημα και η γρίπη. Τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά έναντι των ιών, είναι φάρμακα που σκοτώνουν βακτήρια. Η λήψη τους για ιογενείς λοιμώξεις δεν προσφέρει κανένα όφελος στον ασθενή, ενώ μπορεί να έχει παρενέργειες, όπως διάρροια.
Η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με αυξημένη κατανάλωση αντιβιοτικών φαρμάκων και υψηλά ποσοστά μικροβιακής ανθεκτικότητας. Ενώ κατά την προηγούμενη πενταετία παρατηρήθηκε τάση μείωσης της κατανάλωσης αντιβιοτικών στην Κύπρο, η οποία πιθανό να οφειλόταν, εν μέρει, στην οικονομική κρίση, το 2015 παρατηρήθηκε εκ νέου τάση αύξησης.
Σύμφωνα με το ειδικό ευρωβαρόμετρο για τη μικροβιακή ανθεκτικότητα 2016, η γνώση των Ευρωπαίων πολιτών, συμπεριλαμβανόμενων και των Κυπρίων, σχετικά με τα αντιβιοτικά και την ορθή χρήση τους παραμένει σε μεγάλο βαθμό ελλιπής και λανθασμένη. Παραδείγματος χάριν, το 36% των Ευρωπαίων έχει την εσφαλμένη εντύπωση ότι τα αντιβιοτικά καταπολεμούν ιογενείς λοιμώξεις, όπως το κρυολόγημα και τη γρίπη. Σε σύγκριση με το αντίστοιχο ευρωβαρόμετρο του 2013, η γνώση των Κυπρίων σχετικά με τη δράση και ορθή χρήση των αντιβιοτικών φαίνεται να έχει βελτιωθεί. Παρόλα ταύτα, το 14% των Κυπρίων που έλαβαν αντιβιοτικά, απάντησαν ότι τα έλαβαν χωρίς ιατρική συνταγή.
Η Ελλάδα κατέχει την 1η θέση* στην αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε., γεγονός που προκαλεί έντονο προβληματισμό στον επιστημονικό κόσμο. Όπως επισημαίνει η Ελληνική Εταιρεία Έρευνας και Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, η Ελλάδα απειλείται να επιστρέψει στην προ πενικιλίνης εποχή, όπου απλές λοιμώξεις οδηγούσαν στο θάνατο.
Τα αντιβιοτικά προορίζονται αποκλειστικά για τη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από μικρόβια και όχι από ιούς. Υπάρχουν περισσότερα από 250 είδη ιών που προκαλούν τα ίδια συμπτώματα, δηλαδή καταρροή, βήχα, συνάχι, πονόλαιμο, δακρύρροια και χαμηλό πυρετό (κάτω από 38 βαθμούς). Oι περισσότερες, όμως, από τις λοιμώξεις θεραπεύονται από μόνες τους μέσα σε διάστημα περίπου 3 ημερών.
Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, «από τη στιγμή που ο βήχας και ο πονόλαιμος δεν οφείλονται σε κάποια βακτηριακή λοίμωξη, θα κάνουν το κύκλο τους και θα υποχωρήσουν, χωρίς να χρειαστεί να καταφύγουμε σε αντιβίωση». Για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, αρκεί είτε μια απλή αντισηψία της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας με κάποια από τα γνωστά προϊόντα σε μορφή παστίλιας, που περιέχουν αντιμικροβιακά / αντισηπτικά συστατικά, ή, αν υπάρχει φλεγμονή, ένα αντιφλεγμονώδες σε παστίλια, που καταπραΰνει το λαιμό.
Αντίθετα, τα σκευάσματα για το λαιμό που περιέχουν αντιβιοτικά είναι αναποτελεσματικά για τον πόνο και τη φλεγμονή του πονόλαιμου, γιατί τα συμπτώματα είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ιογενούς αιτιολογίας.
Επιπλέον, ευνοούν την ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων, με πολύ δυσάρεστες συνέπειες. Για το λόγο αυτό, οι Γαλλικές Υγειονομικές Υπηρεσίες, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Ορθή Χρήση των Αντιβιοτικών, διέταξαν την απόσυρση από την αγορά όλων των σκευασμάτων που περιέχουν αντιβιοτικά και προορίζονται για την αντιμετώπιση του πονόλαιμου.
Η χορήγηση ακατάλληλου αντιβιοτικού, η λανθασμένη δοσολογία, αλλά και η πρόωρη διακοπή του συνιστούν κακή χρήση. Κατάχρηση είναι η χορήγηση του αντιβιοτικού σε περιπτώσεις που δεν είναι δραστικό (π.χ. ιογενείς λοιμώξεις) και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το ενδεδειγμένο. Κάθε άνθρωπος παθαίνει 3-4 ιώσεις κάθε χρόνο, αλλά η συμπτωματολογία είναι περίπου η ίδια. Τα αντιβιοτικά δεν θεραπεύουν ούτε βοηθούν στην πρόληψη των ιώσεων.
Να θυμάστε…
1. Το κοινό κρυολόγημα και γενικά οι ιώσεις δεν χρειάζονται αντιβιοτικά.
2. Τα αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στον οργανισμό.
3. Η κακή και άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών μακροπρόθεσμα θα δημιουργήσει μικρόβια που θα είναι ανθεκτικά, αυξάνοντας, κατά συνέπεια, τόσο τη νοσηρότητα όσο και τη θνησιμότητα των ασθενών.
4. Οι απλές λοιμώξεις, στην πλειοψηφία τους, αυτοθεραπεύονται.
5. Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, χρησιμοποιείτε προϊόντα που δεν περιέχουν αντιβιοτικά.