* του Μιχάλη Ζαντή
Επανέρχεται και πάλι στο προσκήνιο το θέμα των προσόντων των ατόμων που διοργανώνουν και ηγούνται σε διάφορες εξορμήσεις περιπέτειας και ιδιαίτερα στο βουνό, εγείροντας ερωτήματα ως προς το ρόλο της Πολιτείας και των αρμόδιων Κυβερνητικών Αρχών, ώστε αυτές οι δραστηριότητες να παρέχονται με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια.
Αναπόφευκτα, η ενασχόληση με αυτού του είδους τις δραστηριότητες εμπερικλείουν κάποιο βαθμό επικινδυνότητας που επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως το είδος της εξόρμησης, τη μορφολογία της περιοχής και την περίοδο που θα γίνει η εξόρμηση καθώς και τις καιρικές συνθήκες. Σημαντικό παράγοντα για να μειωθούν οι πιθανότητες να συμβεί κάποιο ατύχημα ή οι επιπτώσεις από το ατύχημα όταν αυτό συμβεί να είναι περιορισμένες, διαδραματίζει η σωστή οργάνωση και οι επαρκείς γνώσεις και εμπειρία του επικεφαλής.
Η Τεχνική Επιτροπή “ISO/TC 228 Tourism and related services”, του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (ISO), έχει εκδώσει τρία σχετικά πρότυπα που περιλαμβάνουν τα στοιχεία εκείνα που θα διασφαλίσουν τη όσο το δυνατό ομαλή και ασφαλή εξόρμηση.
Το πρότυπο ISO 21101:2014 Adventure Tourism – Safety management system – Requirements, ορίζει ως οργανωμένη εξόρμηση περιπέτειας την εξόρμηση που γίνεται για τουριστικούς σκοπούς και περιλαμβάνει σε κάποιο βαθμό εκπαίδευση ή καθοδήγηση και ταυτόχρονα αποδοχή του στοιχείου του ρίσκου που εμπερικλείουν τέτοιες δραστηριότητες. Αυτού του είδους ο τουρισμός μπορεί να προσφέρεται από επιχειρήσεις ή και οργανωμένα σύνολα/συλλόγους, αφιλοκερδώς, σε εμπορική βάση ή ακόμη και για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως γίνεται αποδεκτός ο εγγενής κίνδυνος που υπάρχει για τους συμμετέχοντες.
Το ISO 21101 περιλαμβάνει πρόνοιες που αφορούν το πλαίσιο εργασιών, τη διοίκηση, τον προγραμματισμό, την υποστήριξη, τις διαδικασίες λειτουργίας και την αξιολόγηση και βελτίωση των επιχειρήσεων/οργανισμών που παρέχουν τέτοιου είδους δραστηριότητες.
Οι πρόνοιες του προτύπου αυτού έχουν σκοπό να ενθαρρύνουν τους παρόχους εξορμήσεων περιπέτειας ώστε να αναλύουν και να αξιολογούν τις δραστηριότητες που προσφέρουν, να κατανοούν τις ανάγκες των συμμετεχόντων, να προσδιορίζουν τις διαδικασίες εκείνες που προσφέρουν ασφάλεια και να τις διατηρούν υπό έλεγχο.
Από το ISO 21101:2014 ξεχωρίζει η Παράγραφος 8 “Operation”, στην οποία περιγράφονται οι ενέργειες που θα πρέπει να εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις/οργανισμοί για τη λειτουργία τους αλλά και για την ετοιμότητα τους και τη διαχείριση έκτακτων περιστατικών.
Το ISO 21102:2013 Adventure Tourism – Leaders – Personnel competence, αφορά τα άτομα που ως επικεφαλής έχουν την ευθύνη κατά τη διάρκεια μιας εξόρμησης. Ανάλογα με το είδος της εξόρμησης, οι απαιτήσεις για τις ικανότητες των επικεφαλής ατόμων διαφέρουν, ωστόσο κάποιες βασικές δεξιότητες είναι κοινές και αυτές περιγράφονται στο εν λόγω πρότυπο.
Όπως ορίζεται στο ISO 21102:2013, επικεφαλής είναι αυτός που έχει την ευθύνη για κάποια άτομα και μπορεί να εφαρμόζει γνώσεις και τεχνικές ώστε να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Στο πρότυπο αυτό δίνονται και περιγράφονται οι απαιτήσεις για το ρόλο του επικεφαλής, τις τεχνικές του ικανότητες, την καθοδήγηση ομάδων, τη διαχείριση των ρίσκων, την αντιμετώπιση διαφόρων περιστατικών και ατυχημάτων, την επαγγελματική και ηθική του συμπεριφορά, τις επιθυμητές δεξιότητες του καθώς και τη συνεχή βελτίωση και διατήρηση των ικανοτήτων του.
Το τελευταίο πρότυπο της σειράς αυτής είναι το ISO 21103:2014 Adventure Tourism – Information for participants. Το πρότυπο αυτό καθορίζει τις γενικές απαιτήσεις για τις πληροφορίες που θα πρέπει να είναι διαθέσιμες στους συμμετέχοντες ή και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.
Η παροχή των κατάλληλων πληροφοριών προς τους συμμετέχοντες θα τους βοηθήσει στις επιλογές τους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εξόρμηση τους. Οι πληροφορίες αυτές εξασφαλίζουν ότι οι συμμετέχοντες θα κατανοήσουν τους κινδύνους και θα είναι προετοιμασμένοι ώστε να μπορέσουν να τους αντιμετωπίσουν και να μειώσουν την πιθανότητα κάποιου τραυματισμού. Ως αποτέλεσμα αυτού θα είναι η αύξηση της πιθανότητας για μία ασφαλή εμπειρία.
Στο πρότυπο αυτό δίνονται επίσης απαιτήσεις για την επικοινωνία με τους συμμετέχοντες, ώστε να λαμβάνονται υπόψη θέματα γλώσσας, δυνατότητας κατανόησης ή και υγείας.
Οι απαιτήσεις για το περιεχόμενο των πληροφοριών προς τους συμμετέχοντες, βάσει του εν λόγω προτύπου, θα πρέπει να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων πληροφορίες για την επιχείρηση/οργανισμό (ονομασία, διεύθυνση, τηλέφωνα, ώρες λειτουργίας, σχετικές άδειες ή πιστοποιήσεις κτλ) και πληροφορίες για την εξόρμηση (περιγραφή, πρόγραμμα, κόστος, μεταφορές, σίτιση, εξοπλισμός, απαιτούμενες γνώσεις και εμπειρία, παροχές για ΑΜΕΑ, παιδιά ή ηλικιωμένους κτλ). Στο ISO 21103:2014 δίνονται ακόμα απαιτήσεις για τις πληροφορίες που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στη συμφωνία με τους συμμετέχοντες καθώς και για τις πληροφορίες που θα πρέπει να δίνονται κατά τη διάρκεια της εξόρμησης αλλά και μετά, σε περίπτωση που συνέβη οποιοδήποτε περιστατικό.
Με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό στο Τρόοδος με την ομάδα των Προσκόπων, νέες διαβουλεύσεις τροχοδρομούνται για τη ρύθμιση του θέματος και τα υπό αναφορά διεθνή πρότυπα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία στα χέρια των Κυβερνητικών Αρχών. Αξιοποιώντας τα πρότυπα αυτά μπορούν να τεθούν οι ελάχιστες απαιτήσεις για τη λειτουργία και διαχείριση τέτοιων επιχειρήσεων/οργανισμών, με γνώμονα πάντοτε την ασφάλεια των συμμετεχόντων. Σε αυτή την προσπάθεια, ο Κυπριακός Οργανισμός Τυποποίησης (CYS) ως ο Εθνικός Φορέας Τυποποίησης, μπορεί να συνεισφέρει και να συμβάλει στις οποιεσδήποτε ενέργειες των εμπλεκομένων φορέων.
Τα πρότυπα αποτελούν το κλειδί για την ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς, περιέχουν τις αναγκαίες προδιαγραφές και απαιτήσεις για τα προϊόντα, τις υπηρεσίες, τα συστήματα, τις διεργασίες και τα υλικά. Βασικός τους στόχος είναι να παρέχουν, κάτω από καθορισμένους κανόνες, ένα κοινό υπόβαθρο που να επιτρέπει την παραγωγή και παροχή αγαθών, υπηρεσιών και συστημάτων.
Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με την Τεχνική Επιτροπή ISO/TC228 και τα υπό αναφορά πρότυπα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν στον Κυπριακό Οργανισμό Τυποποίησης (CYS) με τον κ. Μιχάλη Ζαντή, στα τηλέφωνα 22411415/22411411 ή στο email m.zantis@cys.org.cy.
*Ο Μιχάλης Ζαντής είναι πτυχιούχος στον κλάδο των Μηχανολογικών Εγκαταστάσεων Κτιρίων και εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης στον Τομέα Μηχανολογίας του Κυπριακού Οργανισμού Τυποποίησης (CYS).