Ο νέος πρόεδρος της Επιτροπής Zαν Κλωντ Γιούνκερ μιλώντας στους επιτρόπους χρησιμοποίησε πολύ την έκφραση ”Au coin du feu” που στα Γαλλικά σημαίνει «κοντά στο τζάκι» και που οι διπλωμάτες την ερμηνεύουν, «να κουβεντιάσουμε όλοι μαζί σε πνεύμα συλλογικότητας και αλληλεξάρτησης τα σημαντικά προβλήματα που μας απασχολούν, ώστε ενωμένοι να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα».
Ο Γιούνκερ δίνοντας το στίγμα του για τη νέα δομή της επιτροπής είπε οτι δεν θα υπάρχουν επίτροποι πρώτης και δεύτερης κατηγορίας αλλά θα υπάρχει ενας συλλογικός τρόπος εργασίας.
Στο χαρτοφυλάκιο της μετανάστευσης και εσωτερικών υποθέσεων το οποίο αναλαμβάνει η Ελλάδα, η συλλογικότητα είναι το ζητούμενο προς τα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν αυξημένες μεταναστευτικές ροές. Διότι η συνεργασία Βορρά-Νότου υφίσταται μόνο σε δηλώσεις και ευχολόγια ενώ η περίφημη κοινή πολιτική Αμυνας και Ασφάλειας δεν έχει φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα.
Οι διαφορετικές αντιλήψεις στο κατά πόσο πρέπει να είναι ήπια ή σκληρή η στρατηγική ανακοπής του μεταναστευτικού κύματος έχει εγκλωβίσει τους ηγέτες των κρατών μελών όποτε το θέμα μπαίνει στην ατζέντα των συνόδων του Ευρωπαικού Συμβουλίου.
Η χώρα μας ανέλαβε ένα χαρτοφυλάκιο που κατά τη διάρκεια της Ελληνικής προεδρίας – το πρώτο εξάμηνο του 2014 – είχε θέσει ως προτεραιότητα την εμβάθυνση της κοινής μεταναστευτικής πολιτικής.
Η ελληνική προεδρία είχε διακηρύξει ότι η εσωτερική μετεγκατάσταση (relocation) των μεταναστών που δικαιούνται προστασία θα πρέπει να δεσμεύει όλα τα κράτη-μέλη, τα οποία όμως δεν δείχνουν να συμφωνούν.
Επίσης επί ελληνικής προεδρίας η χώρα μας είχε δηλώσει ότι πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία των χωρών καταγωγής και διέλευσης των μεταναστών υποδηλώνοντας έτσι την αδυναμία που υπάρχει στη συμφωνία Δουβλίνο ΙΙ, μια συμφωνία που αποδείχτηκε ότι έχει αναποτελεσματικό επιχειρησιακό υπόβαθρο και ακόμη δεν έχει επιτευχθεί η αναθεώρησή του.
Η Ελλάδα, η Τουρκία και η θάλασσα
Το μεγάλο πρόβλημα όμως για την Ευρωπαϊκή Ενωση σε ότι αφορά το μεταναστευτικό είναι η θάλασσα. Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Κύπρος αποτελούν χώρες-πύλες εισόδου των μεταναστών διότι συνορεύουν με χώρες της Βορείου Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Τουρκίας από όπου προέρχονται μεγάλα κύματα μεταναστών.
Η Frontex, η οποία πλέον υπάγεται στο χαρτοφυλάκιο της Ελλάδας έχει περιορισμένα μέσα, σε υλικό και σε οικονομικό επίπεδο. Η επιτυχία της δημιουργίας του φράχτη στον Εβρο έφερε αποτελέσματα, η Frontex δηλώνει ικανοποιημένη, όμως η λαθρομετανάστευση γιγαντώθηκε στο Αιγαίο, όπου λόγω των αδυναμιών ο έλεγχος δείχνει ανέφικτος.
Ετσι υπάρχει πεδίο ελεύθερο για την Τουρκία η οποία σημείωνει «αξιόλογα κέρδη» από τις παράνομες δραστηριότητες. Οι επιτήδειοι κερδίζουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια από το κόστος μετάβασης λαθρομεταναστών στην Τουρκία, το κόστος εφοδιασμού τους με πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα, το κόστος που καταβάλλεται στους δουλέμπορους ανάλογα με τον τόπο προορισμού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2013 οι Ελληνικές αρχές επιβάρυναν τον προϋπολογισμό για τις επιχειρήσεις τους στο Ανατολικό Αιγαίο περί τα 63 εκατομμύρια ευρώ, από τα οποία η συνεισφορά από τον προϋπολογισμό της Frontex περιορίστηκε στα 2,6 εκατομμύρια ευρώ.
Σύμφωνα με τις εκθέσεις ευρωπαϊκών οργανισμών, οι συλλήψεις των παράνομων μεταναστών αυξήθηκαν κατά 48% από το 2012 προς το 2013 και το 25% εξ αυτών προέρχονται από την Τουρκία.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση υπέγραψε με την Τουρκία τον περασμένο Δεκέμβριο συμφωνία για την επανεισδοχή παράτυπων μεταναστών. Μένει να αποδειχθεί η τήρηση της συμφωνίας και με τη νέα σύνθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διότι η Αγκυρα δεν κρύβει οτι απώτερος στόχος της είναι απελευθέρωση του καθεστώτος χορήγησης θεωρήσεων βίζας για τους πολίτες της.
Επιπλέον το κόστος για την Ελλάδα είναι πολύ μεγάλο αφού σε καθημερινή βάση απασχολεί περί τους 14.000 αστυνομικούς ενώ περισσότερο από το 50% των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές είναι παράνομοι μετανάστες. Οι ασφαλιστικές εταιρείες παρουσιάζουν ζημιές από την ανασφάλιστη εργασία ενώ ανθεί και το παρεμπόριο και τα παράνομα δίκτυα και υπάρχει ανεξέλεγκτη έξοδος χρημάτων των μεταναστών προς τις πατρίδες τους.
Στο ελληνικό χαρτοφυλάκιο εντάσσεται ακόμη η ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου, η οποία και αυτή παρουσιάζει αδυναμίες αφού η οδηγία περιορίζεται στο να περιγράψει το πλαίσιο όταν ο αριθμός των αιτημάτων είναι περιορισμένος. Όταν όμως οι πολεμικές επιχειρήσεις όπως τώρα στη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβυή αυξάνουν τον αριθμό των αιτημάτων, και οι πρόσφυγες είναι εκατομμύρια, η ευρωπαϊκή οδηγία περί ασύλου αδυνατεί να δώσει σαφείς απαντήσεις.
Από τον νέο επίτροπο λοιπόν Δημήτρη Αβραμόπουλο, απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί διότι θα πρέπει να εξισορροπήσει ανάμεσα στις αντικρουόμενες αντιλήψεις των κρατών- μελών, αλλά και θα κληθεί να χειριστεί και τις παρεμβάσεις των Μη κυβερνητικών οργανωσέων που ασχολούνται με την προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι όμως και μια ευκαιρία να παίξει η χώρα μας ουσιαστικά διαμεσολαβητικό ρόλο στην έκδηλη αμηχανία της Ευρώπης.