Του Θανάση Τσώκου
Δημοσιεύσεις και εκδοτική δουλειά Κυπρίων, εντοπίζει κανείς σε ελληνικά περιοδικά πριν το 1878, σε πόλεις όπως στην Αθήνα, την Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, την Κωνσταντινούπολη και αλλού. Ανταποκρίσεις δε από την Κύπρο, εντοπίζονται μέχρι και διακόσια χρόνια πριν από το 1878, με χαρακτηριστικότερη αυτή του The London Gazette στις 28 Δεκεμβρίου 1686. Ανταπόκριση από τη Βενετία, η οποία αναφέρεται στην τότε εξέγερση των Κυπρίων ενάντια στους Οθωμανούς. Η πρώτη γραπτή αναφορά για την Κύπρο, είναι αυτή του Ελληνιστή Κλαούντιο Πτολεμαίο από την Αλεξάνδρεια το 1478. Η αναφορά, γίνεται σε Άτλαντα τον οποίο συνέγραψε δια χειρός, είκοσι χρόνια πριν από την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο. Αντίτυπο της μοναδικής αυτής μελέτης, βρίσκεται στο αρχείο του Ανδρέα Νικολάου – Nicolas.
Οι Σολομώντας Σαλουμίδης, Επαμεινώνδας Φραγκούδη, Θεόδουλος Κωνσταντινίδης, Χριστόδουλος Κουππά, Σαπφώ Λεοντιάδα, Βασίλης Μιχαηλίδης, Νικόλαος Σαρίπολος, παρουσιάζουν συγγραφική και εκδοτική τους δουλειά εκτός Κύπρου και αυτοί πριν από το 1878 ημερομηνία σταθμό στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. Ο Επαμεινώνδας Φραγκούδης, εξέδιδε στην Κωνσταντινούπολη το 1854 την εφημερίδα Τηλέγραφος του Βοσπόρου, και στη συνέχεια το περιοδικό Θελξινόη. Ο Μάρκος Ανδρεάδης (1804-1878), ήταν ο πρώτος Κύπριος που εξέδωσε τα Νέα Κύπρια Έπη το 1836 στην Αθήνα. Το πρώτο γυναικείο περιοδικό στον ελλαδικό χώρο, εξέδωσε η Σαπφώ Λεοντιάς το 1870 και είχε τον τίτλο Ευριδίκη. Από τα μέσα δε της δεκαετίας του 1850, πολλοί Κύπριοι, συνεργάζονται και με το περιοδικό Πανδώρα.
Πρωτοπόρος της δημοσιογραφίας στην Κύπρο, υπήρξε ο Λαρνακέας Θεόδουλος Κωνσταντινίδης, ο οποίος το 1878, αγοράζει και μεταφέρει στη Λάρνακα από το Κάιρο το πρώτο τυπογραφείο. Η πρώτη ελληνόγλωσση κυπριακή εφημερίδα με βραχύβια ζωή λόγω των οικονομικών δυσκολιών της εποχής είναι γεγονός και φέρει το όνομα Κύπρος – Cyprus. Πρώτη ημέρα κυκλοφορίας της η 29η Αυγούστου 1878 σε 1,000 φύλλα και εξαντλήθηκε αμέσως. Δημοσιογραφία και τυπογραφία λοιπόν γεννιούνται μαζί, όπως μαζί με την άδεια για την πρώτη εφημερίδα, από τον πρώτο Βρετανό Ύπατο Αρμοστή Σερ Γκάρνετ Γούλσλεη, γεννιέται και η πρώτη προσπάθεια της εξουσίας, της τότε αποικιοκρατικής διακυβέρνησης, να χαλιναγωγήσει τον Τύπο. Έτσι ο Κωνσταντινίδης εκδότης στη συνέχεια και των εφημερίδων Κίτιον και Νέον Κίτιον, υποχρεώνεται από τις Αρχές, να εκδίδει την εφημερίδα του σε δυο γλώσσες, την ελληνική και την αγγλική με διαφορετικό περιεχόμενο. Παρά τα αρχικά προβλήματα και δυσκολίες των δημοσιογράφων και εκδοτών των πρώτων εφημερίδων, ένεκα και της λογοκρισίας η οποία ίσχυσε την περίοδο της Αγγλοκρατίας, από τα πρώτα του κιόλας βήματα, ο Τύπος της εποχής, αποτελεί για τον ερευνητή του μέλλοντος, αστείρευτη πηγή πληροφόρησης και ενημέρωσης, για μια ευρύτατη γκάμα θεμάτων. Όπως αναφέρει ο Ανδρέας Κλ. Σοφοκλέους στο βιβλίο του Συμβολή στην Ιστορία του Κυπριακού Τύπου, (Τόμος Α’ 1878 – 1890), «Ο Κυπριακός Τύπος, αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφόρησης για την πρόσφατη πολιτική ιστορία της Κύπρου γιατί αρχίζει ακριβώς με την καθοριστική για τις μετέπειτα εξελίξεις άφιξη των Βρετανών στο νησί το Καλοκαίρι του 1878».
Στην οθωμανική γλώσσα η πρώτη εφημερίδα στην Κύπρο κυκλοφορεί, το 1879 και ονομάζεται Umid που σημαίνει «Ελπίδα» και ο ιδιοκτήτης της είναι αρμενικής καταγωγής. Οι βρετανικές αρχές, έκλεισαν την Umid με την κατηγορία ότι καταφερόταν απρεπώς εναντίον του Σουλτάνου και της Μεγάλης Πύλης. Η δεύτερη εφημερίδα στην οθωμανική γλώσσα, που εκδίδεται το 1889, ονομάστηκε Saded και ήταν τουρκοκυπριακής ιδιοκτησίας. Δυστυχώς, κανένα αντίτυπο των δυο αυτών εφημερίδων δεν διασώζεται στις μέρες μας. Η εφημερίδα που διασώζονται αντίτυπα της μέχρι σήμερα, είναι η Zaman (Time) που εκδόθηκε το 1891. Η πρώτη αγγλόφωνη εφημερίδα της Κύπρου υπήρξε η Cypriot Herald, την οποία άρχισε να εκδίδει στη Λεμεσό ο Martin Williamson. Τυπωνόταν στα τυπογραφεία της εφημερίδας Αλήθεια.
Τη Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2022, η πολιτεία και η Ένωση Συντακτών, στην παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη, τιμά τον πρωτοπόρο Θεόδουλο Κωνσταντινίδη με τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, στον προαύλιο χώρο του οικήματος της δημοσιογραφικής εστίας. Στο πρόσωπο του Θεόδουλου Κωνσταντινίδη, τιμά όλες τις γενεές δημοσιογράφων οι οποίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία του Τύπου, την ενημέρωση, την ελευθεροφωνία και τη δημοκρατία στον τόπο μας.
Γενικός Διευθυντής ΡΙΚ