της Ανθής Χαραλάμπους, Διευθύντρια ideopsis Ltd
Σε μια περίοδο έντονης ενεργειακής αστάθειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το νέο της Σχέδιο Δράσης για Οικονομικά Προσιτή Ενέργεια, επιδιώκοντας να μειώσει το ενεργειακό κόστος, να ενισχύσει την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και να επιταχύνει την πράσινη μετάβαση. Το Σχέδιο έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, λίγο μετά τα blackouts σε Ισπανία και Γαλλία, που ανέδειξαν την ευπάθεια των ευρωπαϊκών δικτύων. Η ΕΕ βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο καμπής όσον αφορά την ανταγωνιστικότητά της, την απανθρακοποίηση και την ασφάλειά της, και είναι σαφής η ανάγκη ανάληψης δράσης. Το διαρθρωτικά υψηλό κόστος της ενέργειας πλήττει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Η τριπλή ενεργειακή πρόκληση της ΕΕ μπορεί να συνοψισθεί στα ακόλουθα σύμφωνα με το Σχέδιο δράσης:
- 46 εκατομμύρια Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια.
- Οι τιμές για τις βιομηχανίες παραμένουν 97% υψηλότερες από τον μέσο όρο 2014–2020.
- Η Ευρώπη παραμένει εξαρτημένη από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε γεωπολιτική και οικονομική αβεβαιότητα.
Η σύνδεση της ενεργειακής πολιτικής με την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου) υπογραμμίζει την ανάγκη για ολοκληρωμένες και βιώσιμες λύσεις που αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα τις προκλήσεις της ενέργειας και του περιβάλλοντος. Η προώθηση της ευελιξίας στη ζήτηση, η χρήση έξυπνων τεχνολογιών και η εφαρμογή πολιτικών που ανταμείβουν τη βιώσιμη συμπεριφορά είναι κρίσιμα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Το Σχέδιο Δράσης για Οικονομικά Προσιτή Ενέργεια επικεντρώνεται σε 4 πυλώνες προτεραιότητας:
- Μείωση ενεργειακού κόστους: μέσω δίκαιης τιμολόγησης, μείωσης φόρων και σύγχρονων συμβολαίων.
- Εμβάθυνση της Ενεργειακής Ένωσης: με ενοποίηση της αγοράς και ισχυρότερες διασυνδέσεις.
- Επιτάχυνση της αδειοδότησης επενδύσεων σε ΑΠΕ και υποδομών δικτύων.
- Ενίσχυση ανθεκτικότητας, με αποθήκευση, αποκέντρωση και ενεργειακή δημοκρατία.
Το Σχέδιο Δράσης για Οικονομικά Προσιτή Ενέργεια περιλαμβάνει:
- Μείωση του χρόνου αδειοδότησης έργων ΑΠΕ και δικτύων κάτω από 12 μήνες σε περιοχές προτεραιότητας.
- Διευκολύνσεις για έργα “κοινού ενδιαφέροντος” με κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη.
- Στροφή σε ψηφιοποίηση και “έξυπνες” επενδύσεις, ώστε να μειωθούν οι δαπάνες και να αυξηθεί η απόδοση.
- Έξυπνοι μετρητές και ενεργειακή ευελιξία: από πολυτέλεια σε αναγκαιότητα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης είναι κρίσιμη για την αποφυγή blackout και την αποδοτική χρήση των δικτύων. Οι Έξυπνοι μετρητές (smart meters) επιτρέπουν στους καταναλωτές να παρακολουθούν και να διαχειρίζονται την κατανάλωσή τους σε πραγματικό χρόνο. Διαφαίνεται επιτακτική ανάγκη προώθησης των δυναμικών τιμολογήσεων και συνάψεις συμβολαίων πολλαπλών ζωνών, ώστε να παρέχουν κίνητρα για χρήση ενέργειας σε ώρες χαμηλού κόστους. Το Σχέδιο τοποθετηθεί τον πολίτη στο επίκεντρο, ενθαρρύνοντας τη διευκόλυνση της συμμετοχής των πολιτών σε ενεργειακές κοινότητες.
Σύμφωνα με το Σχέδιο Δράσης, η Κομισιόν θα εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές που θα ενθαρρύνουν τις συμβάσεις λιανικής να ενσωματώνουν ανταμοιβές για τις υπηρεσίες ευελιξίας (όπως μετατόπιση κατανάλωσης, απόκριση στη ζήτηση). Στόχος είναι να καταστεί η ευελιξία οικονομικά ελκυστική, τόσο για τον τελικό καταναλωτή, όσο και για τον προμηθευτή.
Παρόλα αυτά υπάρχουν φωνές στην ΕΕ, όπως αυτή της CAN Europe, η οποία προτείνει αυξημένη φιλοδοξία, όπως η μείωση της ζήτησης ενέργειας κατά 50% έως το 2040, την κατάργηση των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα μέχρι το τέλος του 2025 και την φορολογική μεταρρύθμιση με κοινωνικά κριτήρια.
Συμπέρασμα: Το μέλλον δεν μπορεί να περιμένει
Η επιτυχία του Σχεδίου Δράσης θα κριθεί, όχι μόνο στη φιλοδοξία του, αλλά και στην ταχύτητα και δικαιοσύνη της εφαρμογής του. Με έξυπνα δίκτυα, συμμετοχή των πολιτών, πιο ευέλικτες συμβάσεις, και πολιτική βούληση, η Ευρώπη μπορεί να πετύχει μια πράσινη και κοινωνικά δίκαιη ενεργειακή μετάβαση.
Το ερώτημα είναι: Στην Κύπρο θα κινηθούμε αρκετά γρήγορα;