Δεν είμαι ειδήμων επί παντός επιστητού. Δεν είμαι σε θέση να κρίνω επί της ουσίας πολύ σύνθετες έννοιες σε εξειδικευμένα επιστημονικά πεδία που είναι εκτός των σπουδών μου ή της επαγγελματικής μου κατάρτισης. Δεν ξέρω πώς να απαντήσω σε πολύπλοκα και λεπτά ερευνητικά ερωτήματα εντός ή εκτός της ειδικότητάς μου γιατί δεν έχω πολύχρονη εμπειρία στην ακαδημαϊκή έρευνα. Εξάλλου, κανείς δεν κατέχει άπειρη γνώση σε όλα τα επιστημονικά πεδία.
Έχω όμως κοινή λογική και βασική γνώση ως προς το πώς λειτουργεί η επιστήμη και η πειραματική διαδικασία. Μπορώ να αντιληφθώ τη σημασία της ακαδημαϊκής έρευνας και το πώς οι ανακαλύψεις και τα ερευνητικά αποτελέσματα σε πολλά πεδία καθόρισαν τη ροή της ανθρώπινης ιστορίας. Είμαι σε θέση να τροποποιήσω τις αρχικές μου πεποιθήσεις, όσο παγιωμένες κι αν είναι, υπό το φως νέων ερευνητικών δεδομένων που προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία της επιστημονικής συναίνεσης.
Η συσσωρευμένη γνώση στην επιστήμη είναι πλέον τόσο μεγάλη που είναι αδύνατον ένας επιστήμονας, όσο κορυφαίος κι αν είναι στον τομέα του, να μπορεί να έχει όλες τις απαντήσεις για κάθε ερευνητικό ερώτημα που προκύπτει. Εξάλλου, ο καιρός των αυθεντιών έχει παρέλθει προ πολλού. Οι ερευνήτριες/ές περνάνε από την αυστηρή κριτική της ακαδημαϊκής κοινότητας στο πεδίο της εξειδίκευσής τους για να καταφέρουν να δημοσιεύσουν σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Όταν κι άλλες έρευνες καταφέρουν να απαντήσουν με τον ίδιο τρόπο στα ίδια ερευνητικά ερωτήματα και επιβεβαιώσουν με ατράνταχτα δεδομένα τους αρχικούς ισχυρισμούς τότε οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί υιοθετούν τα συμπεράσματα αυτά και προχωρούν σε συστάσεις προς τους πολίτες και τα κράτη. Ακολουθούν δηλαδή τον δρόμο της επιστημονικής συναίνεσης που όπως έχει διαφανεί είναι πλέον η πιο ασφαλής οδός για να αντιμετωπίζουμε προκλήσεις που θέτουν σε κίνδυνο άτομα και κοινωνίες όπως η πανδημία που όλοι βιώνουμε αυτή την περίοδο.
Αν ένα κράτος έχει ως μέλημά του την προστασία των πολιτών του τότε δεν έχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει τις συστάσεις των διεθνών αυτών οργανισμών ή επιστημονικών σωμάτων έτσι ώστε να έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να πάρει αποφάσεις ωφέλιμες για όλους. Κι είναι εδώ που έρχεται η απορία: Γιατί επικρατεί τόση τρομολαγνεία και ψευδοεπιστημονική παραπληροφόρηση παρά την πρόοδο της επιστήμης σε σημείο που ανοικτά και απροκάλυπτα κάποιοι αμφισβητούν ακόμα και τα αυτονόητα;
Πώς φτάσαμε σε τόσο επικίνδυνα επίπεδα ακραίας συνωμοσιολογίας ώστε καθημερινά στα κοινωνικά δίκτυα να διαβάζουμε για αρνητές της πανδημίας, για φανατικούς αντιεμβολιαστές, για πεφωτισμένους μαχητές εναντίον των κεραιών 5G, για εμμονικούς πολέμιους της μάσκας την οποία θεωρούν φίμωτρο αντί προστατευτικό μέσο μείωσης εξάπλωσης του κορονοϊού και για «εμπνευσμένους» επαναστάτες της μπατονέτας των rapid tests;
Πότε μια άποψη εμπίπτει μέσα στα πλαίσια του δικαιώματος της ελευθερίας έκφρασης και πότε θεωρείται ρητορική μίσους ή διάδοση απειλητικών για τη ζωή ψευδών ειδήσεων; Πού σταματά το δικαίωμα της ατομικής επιλογής και πού αρχίζει η υποχρέωσή μας για κοινωνική ευθύνη;
Αν η απάντηση ήταν απλή, θα βρίσκαμε και εύκολα τη λύση. Το μόνο βέβαιο είναι πως η επιστήμη δεν έχει όλες τις απαντήσεις και ποτέ δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο. Μόνο τα δόγματα κάνουν τόσο απόλυτους και κάθετους ισχυρισμούς. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να ήταν αρκετό για να απορρίπτουμε τις θέσεις που τόσο αβίαστα οι ειδικοί του Πανεπιστημίου του Facebook διαδίδουν με τόση σιγουριά και αλαζονεία όπως για παράδειγμα ότι οι μάσκες μειώνουν την πρόσληψη οξυγόνου ή ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό. Και όχι, όταν πρόκειται για σύνθετα, δύσκολα, λεπτά και πολύ εξειδικευμένα επιστημονικά θέματα δεν είναι αρκετό να κάνουμε τη δική μας έρευνα για να αποφασίσουμε ποια άποψη να ακολουθήσουμε γιατί δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τόσο πολύπλοκα ζητήματα. Μόνο οι ερευνητές/ακαδημαϊκοί του συγκεκριμένου αντικειμένου που γνωρίζουν εις βάθος ένα επιστημονικό πεδίο είναι σε θέση να το αντιληφθούν στην πλήρη έκτασή του.
Η επιστημονική έρευνα δεν είναι έρευνα αγοράς ή σύγκρισης προϊόντων. Όταν καλούμαστε να πάρουμε αποφάσεις κρίσιμες που αφορούν την υγεία μας ή την υγεία των συνανθρώπων μας τότε οφείλουμε να επιδεικνύουμε την ανάλογη υπευθυνότητα και να ακολουθούμε τον δρόμο της επιστημονικής συναίνεσης τον οποίο συστήνουν οι διεθνείς οργανισμοί ή θεσμοί. Είναι πάντα αλάνθαστος αυτός ο δρόμος; Προφανώς και όχι. Όμως είναι αποδεδειγμένα ο πιο ασφαλής κι αυτός που μας δίνει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι μια επιλογή προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η αμφισβήτηση του συστήματος, της εξουσίας και του κατεστημένου δεν πρέπει να ταυτίζεται με την απόρριψη της επιστημονικής έρευνας. Είναι λογικό ως πολίτες που βιώνουμε την κοινωνική αδικία, τις διακρίσεις, το ρουσφέτι και την αναξιοκρατία να αμφισβητούμε τις καλές προθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Είναι κατανοητό να αντιμετωπίζουμε κάποτε με δυσπιστία τις συστάσεις μιας κυβέρνησης ειδικά όταν αυτή δεν φημίζεται για τη νομιμότητα των πολιτικών της αποφάσεων. Και είναι απολύτως θεμιτό να απαιτούμε πιο δίκαιη κοινωνία και μεγαλύτερη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων.
Δεν είναι όμως ωφέλιμο να επιτρέπουμε στην όποια απογοήτευσή μας για το σύστημα ή στον θυμό μας για τη διαφθορά και τις μεγάλες ανισότητες που ζούμε να θολώνουν την κρίση μας ακολουθώντας επικίνδυνα μονοπάτια που βάζουν τους εαυτούς μας ή τους ευάλωτους συνανθρώπους μας σε κίνδυνο. Ας μαζέψουμε δυνάμεις για κοινωνικούς αγώνες, για εθελοντισμό και για αλληλεγγύη αντί να ξοδεύουμε πολύτιμη ενέργεια πολεμώντας αόρατους εχθρούς.
Ναι. Οι καιροί είναι δύσκολοι και η αδικία δημιούργησε συσσωρευμένο θυμό προς την εξουσία. Η απολύτως δικαιολογημένη ανάγκη για περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη άνοιξε διάπλατα, δυστυχώς, τον δρόμο σε άτομα με ναρκισσισμό, ιδεοληψίες κι εμμονές, τα οποία προσφέρουν εύπεπτες λύσεις που ακούγονται λογικές στα αυτιά των κουρασμένων και απογοητευμένων πολιτών. Φτάσαμε στο σημείο της κατάργησης της κοινής λογικής, να θεωρείται δηλαδή ως ύψιστη επαναστατική πράξη η μη συμμόρφωση στις οδηγίες για να φοράμε μάσκα εν καιρώ πανδημίας, η άρνηση για εμβολιασμό ή η ανυπακοή για τη διενέργεια ενός απλού μη επεμβατικού rapid test.
Αν ο κόσμος μας πασχίζει να ισορροπήσει ανάμεσα στον φανατισμό, τη μεγαλομανία και τον λαϊκισμό από τη μια και στις ιδέες της δημοκρατίας, του ορθολογισμού και της επιστημονικής τεκμηρίωσης από την άλλη, τότε εμείς, ως πολίτες με λογική και ενσυναίσθηση, μακριά από ιδεοληψίες, έχουμε χρέος να λειτουργήσουμε υπεύθυνα αγνοώντας τις ακρότητες και τις επικίνδυνες εμμονές των αυτόκλητων ειδικών του διαδικτύου ή των εκμεταλλευτών του ανθρώπινου πόνου.
Ράνια Γεωργίου,
Εκπαιδευτικός,
Υποψήφια Βουλεύτρια Επαρχίας Λεμεσού, ΑΚΕΛ Αριστερά Νέες Δυνάμεις