Το Συμβούλιο Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων υιοθέτησε οριστικά σήμερα στο Λουξεμβούργο την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εγγυάται σε όλους τους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα για πρόσβαση σε δικηγόρο όταν αντιμετωπίζουν ποινικές διαδικασίες.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι κάθε ύποπτος, σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ κι αν βρίσκεται, θα έχει στο μέλλον το δικαίωμα να λαμβάνει νομικές συμβουλές από τα πρώτα στάδια της διαδικασίας μέχρι την ολοκλήρωσή της. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, όταν ένας ύποπτος συλλαμβάνεται θα έχει το δικαίωμα να επικοινωνήσει με την οικογένειά του, ενώ αν βρίσκεται εκτός της χώρας του,θα έχει το δικαίωμα να επικοινωνήσει με την προξενική αρχή της χώρας του.
Μετά τη σημερινή έγκριση, η νομοθετική πράξη θα δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ εντός των προσεχών εβδομάδων, και στη συνέχεια τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους τρία χρόνια για να την μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο. Μόλις τεθεί σε ισχύ, η νέα νομοθεσία θα εφαρμόζεται σε περίπου 8 εκατομμύρια ποινικές διαδικασίες κάθε χρόνο και στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ.
Το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο είναι η τρίτη οδηγία σε μια σειρά προτάσεων που έχουν όλες πλέον εγκριθεί, και οι οποίες στοχεύουν να κατοχυρώσουν το ελάχιστο δικαίωμα σε δίκαιη δίκη παντού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι άλλες οδηγίες αφορούν το δικαίωμα για μετάφραση και διερμηνεία, που εγκρίθηκε το 2010 και το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, που εγκρίθηκε το 2012.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο είναι καθοριστικό στοιχείο για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μέσα στον Ενιαίο Χώρο Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικότερα στις περιπτώσεις που οι ύποπτοι συλλαμβάνονται μετά την έκδοση Ευρωπαικού Εντάλματος Σύλληψης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει τον καθορισμό κοινών ελάχιστων προτύπων για τα δικονομικά δικαιώματα στις ποινικές διαδικασίες, ώστε να εξασφαλιστεί η επαρκής προστασία των υπόπτων και των κατηγορουμένων σε ολόκληρη την ΕΕ.
Κάθε χρόνο διεξάγονται πάνω από 8 εκατομμύρια ποινικές διαδικασίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το δικαίωμα υπεράσπισης για κάθε ύποπτο ποινικής πράξης αναγνωρίζεται ευρέως ως βασικό στοιχείο κάθε δίκαιης δίκης. Οι προϋποθέσεις όμως υπό τις οποίες ο ύποπτος μπορεί να συμβουλευτεί δικηγόρο ποικίλουν μεταξύ των κρατών μελών. Για παράδειγμα, είναι πιθανό να απαγορεύεται σε άτομο που κατηγορείται για ποινικό αδίκημα να δει δικηγόρο κατά το στάδιο της αστυνομικής ανάκρισης.
Η εμπιστευτικότητα των επαφών τους με το δικηγόρο τους ενδέχεται να μην τηρείται. Επίσης, οι πολίτες που καταζητούνται με ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης ενδέχεται να μην έχουν σήμερα δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στη χώρα όπου εκδόθηκε το ένταλμα μέχρις ότου παραδοθούν στις αρχές αυτής της χώρας.
Παρόμοιες αποκλίσεις υφίστανται όσον αφορά το δικαίωμα των υπόπτων να ενημερώνουν συγγενικό πρόσωπο, τον εργοδότη τους ή την προξενική αρχή της χώρας για τη σύλληψή τους. Το δικαίωμα αυτό μπορεί να μην παρέχεται στους ύποπτους συστηματικά ή να παρέχεται μόνο σε προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας. Μπορεί επίσης οι ύποπτοι να μην ενημερώνονται ότι ειδοποιήθηκε η οικογένειά τους.
Η οδηγία θα κατοχυρώσει στην πράξη αυτά τα δικαιώματα:
-παρέχοντας δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο από το πρώτο στάδιο της αστυνομικής ανάκρισης και καθόλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας,
-επιτρέποντας επαρκή αριθμό εμπιστευτικών συναντήσεων με τον δικηγόρο προκειμένου ο ύποπτος να μπορεί να ασκεί ουσιαστικά το δικαίωμα υπεράσπισής του,
-παρέχοντας τη δυνατότητα στον δικηγόρο να συμμετέχει ενεργά στην ανάκριση,
-διασφαλίζοντας ότι, όταν ένας ύποπτος συλλαμβάνεται, ενημερώνεται κάποιος, όπως ένα συγγενικό πρόσωπο, και ότι δίνεται η δυνατότητα στον ύποπτο να επικοινωνήσει με την οικογένειά του,
-επιτρέποντας στους υπόπτους που βρίσκονται στο εξωτερικό να επικοινωνούν με την προξενική αρχή της χώρας τους και να δέχονται επισκέψεις,
-παρέχοντας τη δυνατότητα στα άτομα για τα οποία έχει εκδοθεί ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης να λαμβάνουν νομικές συμβουλές τόσο στη χώρα όπου έγινε η σύλληψη όσο και στη χώρα όπου εκδόθηκε το ένταλμα.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εγγυάται το δικαίωμα των πολιτών για πρόσβαση σε δικηγόρο θα γίνει σύντομα νόμος.
«Ο νόμος αυτός αποτελεί νίκη τόσο για τη δικαιοσύνη όσο και για τα δικαιώματα των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα δικαιοσύνης Βίβιαν Ρέντινγκ, προσθέτοντας ότι τη σκυτάλη παίρνουν τώρα τα κράτη μέλη τα οποία οφείλουν να μεταφέρουν τη νέα νομοθεσία στο εθνικό τους δίκαιο και να την εφαρμόσουν το ταχύτερο δυνατό, προς όφελος των πολιτών.