Εαρινή ισημερία
Κατά τους αρχαίους Έλληνες, αυτή είναι η ώρα επιστροφής της Περσεφόνης από τον Άδη στη Γη και τη μητέρα της, τη Δήμητρα. Αυτή είναι η αρχή της Άνοιξης.
Στην αστρονομία, ισημερία ονομάζεται η μέρα κατά την οποία έχουμε χρονικά ίση μέρα και ίση νύχτα. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στον αέναο «χορό» της Γης γύρω από τον εαυτό της και τον Ήλιο.
Απόψε το βράδυ θα συμβεί μια σπάνια σύμπτωση καθώς η εαρινή ισημερία, που σηματοδοτεί αστρονομικά την αρχή της άνοιξης, σχεδόν θα συμπέσει με την τρίτη και τελευταία υπερ-σελήνη ή υπερπανσέληνο του φετινού έτους.
Φέτος, η εαρινή ισημερία θα συμβεί τα μεσάνυχτα της Τετάρτης (στις 23:58 ώρα Ελλάδας), ενώ λίγο αργότερα, στις 03:43 ώρα Ελλάδας της Πέμπτης, θα λάβει χώρα μια νέα υπερπανσέληνος.
Με την εαρινή ισημερία θα αρχίσει και επίσημα η άνοιξη του 2019 στην Ελλάδα και γενικότερα στο βόρειο ημισφαίριο, στο οποίο ανήκει και η χώρα μας.
Αντίστροφα, στο νότιο ημισφαίριο θα ξεκινήσει το φθινόπωρο. Μετά τις 20 Μαρτίου, η μέρα θα μεγαλώνει συνεχώς σε βάρος της νύχτας έως το θερινό ηλιοστάσιο, ενώ το αντίστροφο θα συμβαίνει στο νότιο ημισφαίριο.
Οι ισημερίες -η εαρινή και η φθινοπωρινή- καθορίζουν την έναρξη της άνοιξης και του φθινοπώρου, ενώ τα ηλιοστάσια -το θερινό και το χειμερινό- προσδιορίζουν την έναρξη του καλοκαιριού και του χειμώνα αντίστοιχα.
Η άνοιξη δεν έχει σταθερή ημερομηνία έναρξης και η πρώτη μέρα της ποικίλει ανάμεσα στις 19 (πιο σπάνια), στις 20 (συνήθως) και στις 21 Μαρτίου, ανάλογα με το έτος.
Για μια ακόμη χρονιά φέτος θα συνεχιστεί η ανεπαίσθητη συρρίκνωση της διάρκειας της άνοιξης, η οποία θα είναι πιο σύντομη κατά σχεδόν ένα λεπτό της ώρας σε σχέση με πέρυσι. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η άνοιξη μικραίνει στο βόρειο ημισφαίριο και ό,τι χάνει, το κερδίζει σε διάρκεια το καλοκαίρι.
Η διάρκεια της άνοιξης μειώνεται περίπου ένα λεπτό της ώρας κάθε χρόνο, ενώ ο χειμώνας μειώνεται σχεδόν κατά μισό λεπτό ετησίως. Αντίστροφα, η διάρκεια του καλοκαιριού μεγαλώνει με ετήσιο ρυθμό ενός λεπτού (που χάνει η άνοιξη), ενώ του φθινοπώρου αυξάνει κατά μισό λεπτό (που χάνει ο χειμώνας). Έτσι, όσο περνάνε τα χρόνια, το καλοκαίρι μεγαλώνει σε βάρος της άνοιξης και το φθινόπωρο σε βάρος του χειμώνα.
Από την άλλη, ενώ από αστρονομική άποψη η άνοιξη αρχίζει με την εαρινή ισημερία, στην πραγματικότητα -όπως έχουν διαπιστώσει οι επιστήμονες που μελετούν το περιβάλλον- εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής η φύση εισέρχεται όλο και πιο πρόωρα στον ανοιξιάτικο κύκλο της.
Μια αμερικανική επιστημονική μελέτη συμπέρανε ότι η εποχή της άνοιξης έρχεται όλο και πιο νωρίς στον πλανήτη μας και πουθενά δεν είναι αυτό τόσο αισθητό, όσο στο Βόρειο Πόλο και γενικότερα στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη.
Στις αρκτικές περιοχές η άνοιξη έρχεται έως και 16 μέρες νωρίτερα από ό,τι πριν δέκα χρόνια. Οι επιστήμονες βάσισαν τα συμπεράσματά τους σε μια σειρά από φαινόμενα, όπως οι μεταναστεύσεις των πουλιών, η άνθιση των φυτών, η εμφάνιση των φύλλων των δέντρων κ.α.
Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η Άνοιξη μικραίνει στο βόρειο ημισφαίριο και ό,τι αυτή χάνει, το κερδίζει σε διάρκεια το καλοκαίρι.
Οι τέσσερις εποχές του χρόνου δεν έχουν την ίδια διάρκεια. Με το πέρασμα των ετών, το καλοκαίρι μεγαλώνει σε βάρος της άνοιξης και το φθινόπωρο σε βάρος του χειμώνα.
Έτσι, υπολογίζεται ότι το έτος 3000 το καλοκαίρι θα διαρκεί 93,92 μέρες στο βόρειο ημισφαίριο, η άνοιξη 91,97 μέρες, το φθινόπωρο 90,61 μέρες και ο χειμώνας 88,74.
Οι εποχές του έτους οφείλονται στην κλίση του άξονα περιστροφής της Γης κατά περίπου 23,5 μοίρες, με συνέπεια κάθε ημισφαίριο επί έξι μήνες να κλίνει περισσότερο προς τον Ήλιο ή αντίστροφα να απομακρύνεται από αυτόν.
Ο βασικός λόγος που η άνοιξη γίνεται μικρότερη διαχρονικά, είναι ότι ο ίδιος ο άξονας περιστροφής της Γης μετακινείται (το φαινόμενο της «μετάπτωσης» στην αστρονομία). Η άνοιξη ολοκληρώνεται με το θερινό ηλιοστάσιο, αλλά λόγω της μετάπτωσης το σημείο στην τροχιά της Γης όπου ο πλανήτης μας φθάνει σε αυτό το ηλιοστάσιο, μετακινείται οριακά κάθε χρονιά. Έτσι, κάθε φορά η άνοιξη τελειώνει (και το καλοκαίρι αρχίζει) λίγο νωρίτερα.
Σε βάθος χρόνου, η διαφορά θα είναι αισθητή. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, κατά το έτος 8680 η άνοιξη θα διαρκέσει μόνο 88,5 ημέρες ή περίπου τέσσερις ημέρες λιγότερες σε σχέση με το 2015. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι αλλαγές στη διάρκεια των εποχών είναι κάθε χρόνο τόσο μικρές, που ένας άνθρωπος δεν τις προσέχει.