Ο ΓΓ του ΑΚΕΛ, Άντρος Κυπριανού, στην ισήγηση του στη συζήτηση με θέμα: «Η Ομοσπονδιακή Λύση του Κυπριακού: Ευρωπαϊκές προεκτάσεις», δήλωσε μεταξύ άλλων ότι, οφείλουμε, εδώ και τώρα, να καταλήξουμε στους περιβόητους όρους αναφοράς και να επιστρέψουμε στις διαπραγματεύσεις στο σημείο όπου είχαμε μείνει στο Κρανς Μοντανά, προειδοποιώντας ότι σε αντίθετη περίπτωση ο εφιάλτης της οριστικής διχοτόμησης θα καταστεί πραγματικότητα, οδυνηρή και ασήκωτη για τους ώμους της όποιας ηγεσίας.
Η πρωτοβουλία που ανέλαβε το ΑΚΕΛ για την πραγματοποίηση της σημερινής εκδήλωσης, ανέφερε ο Άντρος Κυπριανού, «εκπηγάζει από τη μεγάλη αγωνία που έχουμε για το μέλλον της πατρίδας και του λαού μας», προσθέτοντας ότι «δυστυχώς, με τα σημερινά δεδομένα η προοπτική για λύση, απελευθέρωση και επανένωση απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο».
Αυτούσια η ομιλία του Άντρου Κυπριανού:
Η πρωτοβουλία που ααναλάβαμε ως ΑΚΕΛ για την πραγματοποίηση της σημερινής εκδήλωσης εκπηγάζει από τη μεγάλη αγωνία που έχουμε για το μέλλον της πατρίδας και του λαού μας. Δυστυχώς, με τα σημερινά δεδομένα η προοπτική για λύση, απελευθέρωση και επανένωση απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο. Έχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια από το ναυάγιο του Κρανς Μοντανά και ακόμη δεν έγινε κατορθωτό να επαναρχίσει η διαπραγματευτική διαδικασία. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό γιατί δεν υπάρχει άλλος προσφερόμενος τρόπος για λύση του Κυπριακού από τις διακοινοτικές συνομιλίες για τις εσωτερικές και τη Διεθνή Διάσκεψη για τις εξωτερικές πτυχές, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Η εδώ παρουσία σας ερμηνεύεται ως και δική σας ανησυχία για το μέλλον και την προοπτική της χώρας μας.
Ο κ. Γκουτέρες στην πρόσφατη έκθεση του τονίζει για πολλοστή φορά ότι η περίοδος των ατέρμονων συνομιλιών ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Ότι το στάτους κβο δεν είναι βιώσιμη επιλογή. Αυτό συνιστά προειδοποίηση προς κάθε κατεύθυνση ότι η σημερινή κατάσταση πραγμάτων δεν θα παραμείνει αναλλοίωτη σε καμία περίπτωση. Όλοι ξέρουμε ή πρέπει να αντιλαμβανόμαστε πού θα οδηγηθούμε αν δεν υπάρξει επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Θα οδηγηθούμε στην οριστική διχοτόμηση και όχι σε λύση ενιαίου κράτους όπως ονειρεύονται ορισμένοι.
Περαιτέρω, ο ΓΓ του ΟΗΕ αναφέρει ότι για να δημιουργηθούν προϋποθέσεις επανέναρξης των συνομιλιών θα πρέπει να συμφωνηθούν οι όροι αναφοράς. Ομολογεί, όμως, ότι οι προσδοκίες του για κατάληξη σε αυτούς είναι χαμηλές. Εξηγεί δηκτικά ότι για να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος οι πλευρές πρέπει να συνεργαστούν έχοντας συγκεκριμένη στόχευση και αποφασιστικότητα για επίτευξη λύσης σε ορατό ορίζοντα.
Είναι φανερό ότι με την άκαρπη αναζήτηση όρων αναφοράς έχουμε μπει σε μια αχρείαστη περιπέτεια με αβέβαιη κατάληξη. Δεν υπήρχε τέτοιο θέμα μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανάς. Ο ΓΓ του ΟΗΕ είχε προτείνει συγκεκριμένη και ξεκάθαρη πορεία τόσο επί της ουσίας όσο και επί της διαδικασίας: μετά από περίοδο περισυλλογής, συνέχιση των συνομιλιών από εκεί που είχαν μείνει στο Κρανς Μοντανά στη βάση των συγκλίσεων, του Πλαισίου Γκουτέρες και του άτυπου εγγράφου για το μηχανισμό εφαρμογής της λύσης. Και φυσικά συζήτηση των εσωτερικών και εξωτερικών πτυχών σε δύο χωριστά τραπέζια με διαφορετική σύνθεση. Η πραγματικότητα είναι ότι στα δύο σχεδόν χρόνια που μεσολάβησαν ο κ. Γκουτέρες δεν πήρε ποτέ μια ξεκάθαρη απάντηση σε αυτό το ζήτημα. Αντιθέτως, παρεισέφρησαν οι λεγόμενες «νέες ιδέες».
Αρχικά ο κ. Αναστασιάδης πρότεινε αποκεντρωμένη ομοσπονδία, δίχως να εξηγά μέχρι σήμερα τι ακριβώς εννοεί. Αυτό το ζήτημα έχει να κάνει με τις ομοσπονδιακές αρμοδιότητες. Στο Κρανς Μοντάνα ήταν σχεδόν πλήρως συμφωνημένες. Για αυτό το λόγο ο Γ.Γ. του ΟΗΕ δεν τις περιέλαβε στο πλαίσιο του από 6 σημεία. Στη συνέχεια ο Πρόεδρος ξανάνοιξε το ζήτημα της πολιτικής ισότητας και της αποτελεσματικής συμμετοχής, αμφισβητώντας ανοιχτά τη σύγκλιση για μία τουρκοκυπριακή θετική ψήφο στις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου. Ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες, στην Έκθεση του Σεπτεμβρίου του 2017, αναφέρει ότι το ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής ήταν ουσιαστικά λυμένο. Σημειώνουμε βέβαια ότι η μία θετική ψήφος αφορά το Υπουργικό αλλά όχι και όλα τα όργανα χαμηλής πολιτικής όπως απαιτούσε η τουρκοκυπριακή πλευρά. Αυτό το απέρριψε και ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ στο Πλαίσιο του. Τέλος, ο Πρόεδρος όψιμα ζήτησε την αντικατάσταση της σύγκλισης για προεδρικό πολίτευμα από ένα κοινοβουλευτικό σύστημα, το οποίο είχε ήδη συζητηθεί και απορριφθεί στις συνομιλίες. Συνεπώς, όλες αυτές οι ιδέες είναι εκτός του Πλαισίου του ΓΓ του ΟΗΕ, το οποίο κατά τα άλλα ο κ. Αναστασιάδης διακηρύττει ότι αποδέχεται. Δεν είναι τυχαία που ο κ. Γκουτέρες υποδεικνύει στην τελευταία του Έκθεση ότι ενώ όλοι διακηρύττουν ότι υιοθετούν το Πλαίσιο, την ίδια ώρα η διαδικασία δεν προχωρά. Είναι φανερό ότι ο δρόμος που επιλέγει ο κ. Αναστασιάδης δεν οδηγεί σε κατάληξη σε όρους αναφοράς και, συνεπώς, ούτε στην επανέναρξη των συνομιλιών. Ούτε καν οδηγεί σε στρίμωγμα της Τουρκικής πλευράς.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ στην τελευταία του Έκθεση ένιωσε την ανάγκη να υπενθυμίσει ότι εδώ και δεκαετίες το Συμβούλιο Ασφαλείας παραμένει προσηλωμένο σε λύση δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας. Αλλά και να διευκρινίσει ότι το Πλαίσιο του, με τα έξι του σημεία, ανταποκρίνεται σε αυτό το στρατηγικό στόχο. Οι ατέρμονες συζητήσεις του παρελθόντος κατά πόσο θα πρέπει να διαπραγματευόμαστε λύση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας ή, ανοικτά ή συγκαλυμμένα να επιδιώκουμε λύση ενιαίου κράτους, πρέπει επιτέλους να τερματιστούν. Τουλάχιστον από όσους καλοπροαίρετα πίστευαν ότι υπάρχει εναλλακτική επιλογή στο δίλημμα ομοσπονδία ή διχοτόμηση. Σήμερα είναι ηλίου φαεινότερο ότι όλες οι συζητήσεις, ακόμα και σε ψηλά δώματα, για εγκατάλειψη του στόχου της ΔΔΟ, στρέφονται κατευθείαν προς τη διχοτόμηση και όχι προς το ενιαίο κράτος.
Συχνά το επιχείρημα που προτάσσεται από τους πολέμιους της ομοσπονδιακής λύσης είναι ότι αυτή δεν θα είναι βιώσιμη, αν αναλογιστεί κανείς όσα ακολούθησαν τις συμφωνίες Ζυρίχης- Λονδίνου. Είναι όμως ορθή μια τέτοια σύγκριση; Να υπενθυμίσουμε ότι οι συνομιλίες του Κρανς Μοντανά αναφορικά με τη διεθνή πτυχή του Κυπριακού έμειναν στο σημείο όπου απαιτείτο από την Τουρκία ο τερματισμός της Συνθήκης Εγγύησης και των όποιων επεμβατικών δικαιωμάτων από την πρώτη μέρα της λύσης. Καθώς και η ταχεία και σε συμφωνημένο χρονικό ορίζοντα αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Ο τερματισμός της Συνθήκης Εγγύησης συνιστά από μόνος του μέγιστη βελτίωση. Περαιτέρω, η Συνθήκη Συμμαχίας, ακόμα και στη χειρότερη για μας περίπτωση από συνθήκη αορίστου χρόνου θα μετατραπεί σε συνθήκη ορισμένου χρόνου, κάτι που επίσης συνιστά σημαντική βελτίωση. Τέλος, η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης που αφορά τις Βάσεις θα παραμείνει μεν σε ισχύ, αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι η Βρετανία επαναβεβαιώνει τη δέσμευσή της για επιστροφή των μισών εδαφών των βάσεων με την υπογραφή της λύσης. Κανένας δε δεν αποκλείει την έναρξη αγώνα μετά για πλήρη απομάκρυνση των Βρετανικών Βάσεων από το νησί.
Αναφορικά δε με την εσωτερική πτυχή, Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος θα εκλέγονται με διασταυρούμενη ψήφο και όχι χωριστά από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Θα τερματιστούν τα άκαμπτα βέτο του Συντάγματος του 1960 και θα αντικατασταθούν με μία θετική ψήφο στο Υπουργικό Συμβούλιο όπου θα υπάρχει αναλογία 7:4. Οι χωριστές πλειοψηφίες σε συγκεκριμένα θέματα στη Βουλή θα αντικατασταθούν με ειδικές πλειοψηφίες περίπου στα ίδια. Ενώ στο Σύνταγμα του 1960 δεν περιλαμβάνονται μηχανισμοί επίλυσης αδιεξόδων, ήδη υπάρχουν συγκλίσεις για τη θεσμοθέτηση τέτοιων μηχανισμών που να διασφαλίζουν ότι δεν θα προκύπτουν αδιέξοδα.
Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε τον παράγοντα Ευρωπαϊκή Ένωση που θα συνιστά άλλη μια δικλείδα ασφαλείας αφού θα διεμβολίζει το δικοινοτισμό και τη διζωνικότητα με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων στα ευρωπαϊκά όργανα. Η ιδιότητα του κράτους- μέλους πέραν από το γεγονός ότι θα αναφέρεται ρητά στη Συμφωνία θα ελαχιστοποιεί τις δυνατότητες απόσχισης, αφού τέτοιες προσπάθειες θα είναι σε ευθεία σύγκρουση με το κεκτημένο. Το πρόσφατο παράδειγμα της Ισπανίας λέει πολλά για τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τέτοια ζητήματα. Μάλιστα, η συμμετοχή της ομοσπονδιακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να προσφέρει θεσμικά εργαλεία για την προστασία της συνταγματικής τάξης τα οποία να ενεργοποιούνται μέσα από το ίδιο το Σύνταγμα και όχι με αποφάσεις τρίτων. Για παράδειγμα, το άρθρο 7 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προνοεί για την επιβολή κυρώσεων, μπορεί να αξιοποιηθεί ως αξιόπιστο αποτρεπτικό εργαλείο τόσο ενάντια στην απόσχιση όσο και ενάντια στο σφετερισμό του κράτους από τη μία κοινότητα. Το γεγονός ότι υπάρχουν τέτοια εργαλεία και δυνατότητες αποδεικνύει ότι όσοι δεν θέλουν να τα αξιοποιήσουν και επιμένουν να αλληθωρίζουν προς το ΝΑΤΟ πάσχουν από ακραιφνή δογματισμό. Πόσο μάλλον, που το καταστατικό του ΝΑΤΟ απαγορεύει την παρέμβασή του για επίλυση διαφορών μεταξύ των συμμάχων του. Το παράδειγμα Ελλάδας- Τουρκίας είναι απόλυτα δηκτικό.
Ύστερα από δεκαετίες συνομιλιών, όλοι γνωρίζουμε πού μπορούμε να συναντήσουμε η μία πλευρά την άλλη, με ποιους συμβιβασμούς μπορούμε να ζήσουμε και με ποιους όχι. Όλοι όσοι ασχολούνται με το Κυπριακό γνωρίζουν ότι εκεί που υπάρχει πραγματική πολιτική βούληση υπάρχουν και λύσεις. Έχουμε καταλήξει σε πολλές και σημαντικές συγκλίσεις, λειτουργικές και εφαρμόσιμες. Στο Κρανς Μοντανά είχαμε φθάσει μια ανάσα από την επίλυση των βασικών εκκρεμούντων θεμάτων. Οι διαρκείς και μαξιμαλιστικές παλινδρομήσεις, από όπου κι αν προέρχονται, απομακρύνουν ολοένα και περισσότερο την προοπτική της λύσης. Η κλεψύδρα αδειάζει. Ο σφιχτός εναγκαλισμός της τουρκοκυπριακής κοινότητας από την Τουρκία και η εδραίωση των τετελεσμένων επί του εδάφους επιβεβαιώνουν ότι το φάντασμα της οριστικής διχοτόμησης πλανάται πιο απειλητικά από ποτέ πάνω από την Κύπρο.
Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε και την πρόσφατη ενέργεια της Τουρκίας να κοινοποιήσει πρόθεση προς τα Ηνωμένα Έθνη για έναρξη γεωτρήσεων εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Περιττό να αναφέρω ότι αν η Τουρκία πραγματοποιήσει τις απειλές της, θα πρόκειται για κατάφωρη παραβίαση του Δικαίου της Θάλασσας. Είναι, όμως, φανερό ότι μόνο με τη λύση του Κυπριακού θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την τουρκική επιθετικότητα. Εμείς πάντα λέγαμε αυτό που διαπιστώνει και ο κ. Γκουτέρες στην έκθεση του, ότι δηλαδή οι φυσικοί πόροι πρέπει να ωφελήσουν και τις δύο κοινότητες. Ότι μπορούν να αποτελέσουν ισχυρό κίνητρο για βιώσιμη λύση. Μέσα από αυτό ακριβώς το πρίσμα πρέπει να αντιμετωπίζονται και οι τριμερείς συναντήσεις για θέματα ενέργειας, οι οποίες κάποια στιγμή θα πρέπει να αποκτήσουν σκοπό και αντικείμενο.
Προτού τελειώσω θα ήθελα να πω δύο λόγια για την κατηγορία που εκτοξεύεται από την Κυβέρνηση και άλλους ενάντια στο ΑΚΕΛ, ότι τάχα υιοθετούμε τουρκικές θέσεις ή διευκολύνουμε την Τουρκία στην προώθηση των σχεδιασμών της.
Καθόλου δεν υιοθετούμε τουρκικές θέσεις. Ακούνε αυτοί που μας κατηγορούν τι λένε τα ΗΕ, η ΕΕ ακόμα και καλοί μας φίλοι διεθνώς; Κανένας δεν υιοθετεί το αφήγημα του κ. Αναστασιάδη. Δεν εξυπηρετεί σε τίποτα να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας.
Αυτοί που αφήνουν την Τουρκία στο απυρόβλητο και διευκολύνουν τους σχεδιασμούς της είναι αυτοί που προσποιούνται ότι δεν καταλαβαίνουν τι λένε οι εκθέσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ, τις οποίες ποτέ δεν αμφισβήτησαν.
Οι μαξιμαλισμοί στην πολιτική, πόσο μάλλον στη διαχείριση του μέλλοντος μιας ολόκληρης πατρίδας, δοκιμάστηκαν στο παρελθόν και καθόρισαν με το χειρότερο τρόπο την πορεία του τόπου μας. Όσοι έχουν την αφέλεια να πιστεύουν ότι με τους χειρισμούς τους θα ρυθμίσουν τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και θα βάλουν στο περιθώριο της γεωστρατηγικής σκακιέρας την Τουρκία, μάλλον πρέπει να διδαχτούν από την ιστορία των διεθνών σχέσεων και ειδικότερα του τόπου μας. Οφείλουμε, εδώ και τώρα, να καταλήξουμε στους περιβόητους όρους αναφοράς και να επιστρέψουμε στις διαπραγματεύσεις στο σημείο όπου είχαμε μείνει στο Κρανς Μοντανά. Σε αντίθετη περίπτωση ο εφιάλτης της οριστικής διχοτόμησης θα καταστεί πραγματικότητα, οδυνηρή και ασήκωτη για τους ώμους της όποιας ηγεσίας.