Σε τι αποσκοπεί η είσοδος της Cyta στην αγορά ηλεκτρισμού; Διερωτάται σε γρςαπτή ανακοίνωση το Κίνημα Άλμα – Πολίτες για τη Κύπρο
Διαθέτει η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ενιαία και συνεκτική στρατηγική για τις κρατικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας;
Σύμφωνα με δημοσιογραφικά ρεπορτάζ, προωθείται νομοσχέδιο έτσι ώστε να επιτραπεί στη Cyta να δραστηριοποιηθεί στον τομέα της ενέργειας. Ωστόσο, ουδόλως αυτονόητο είναι πως μια τέτοια επέκταση της Cyta είναι προς την ορθή κατεύθυνση. Πριν δε αυτό συμβεί, αν συμβεί, πρέπει να απαντηθούν σημαντικά ερωτήματα.
1. Είναι λογικό το κράτος να ανταγωνίζεται τον εαυτό του;
Η Κύπρος διαθέτει ήδη μια 100% κρατική επιχείρηση στον τομέα της ενέργειας, την ΑΗΚ.
Η δημιουργία μιας δεύτερης 100% κρατικής επιχείρησης (Cyta Power) για να την ανταγωνιστεί συνιστά, με διεθνείς πρακτικές, μια θεσμική και οικονομική πρωτοτυπία made in Cyprus. Το αποτέλεσμα θα είναι ένα κράτος που ανταγωνίζεται τον εαυτό του, διπλασιάζοντας δομές, κόστος και κινδύνους.
Σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Γραμμές του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για τη Διακυβέρνηση Κρατικών Επιχειρήσεων (OECD, SOE Guidelines 2024, Section I.B):
«Η κυβέρνηση θα πρέπει να αναπτύξει μια πολιτική ιδιοκτησίας που να καθορίζει τους συνολικούς σκοπούς και λόγους της κρατικής ιδιοκτησίας, τον ρόλο του κράτους και των λοιπών μετόχων στη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων, τον τρόπο εφαρμογής της πολιτικής αυτής, καθώς και τους αντίστοιχους ρόλους και αρμοδιότητες των κρατικών φορέων που εμπλέκονται στην εφαρμογή της.»
Η αρχή αυτή επιβάλλει ενιαία στρατηγική ιδιοκτησίας και σαφή κατανομή ρόλων.
Η ύπαρξη δύο 100% κρατικών οργανισμών με ίδιες ή παρεμφερείς εμπορικές δραστηριότητες αντιβαίνει σε αυτή τη θεμελιώδη αρχή. Η κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει πειστικές εξηγήσεις για την επιλογή της.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν μεμονωμένα παραδείγματα εταιρειών, με κάποια κρατική συμμετοχή, που δραστηριοποιούνται σε τομείς εκτός του κύριου τομέα ευθύνης τους. Ωστόσο, καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν αφορά δύο επιχειρήσεις που ανήκουν 100% στο κράτος. Σε όλες υπάρχει διαφοροποίηση στη μετοχική σύνθεση (ιδιωτική συμμετοχή ή συνεταιριστικό μοντέλο), και συνοδεύεται από σαφή κρατική στρατηγική ιδιοκτησίας και αυστηρή ρύθμιση των ρόλων τους.
Στην Κύπρο, αντίθετα, η δημιουργία δεύτερου 100% κρατικού φορέα χωρίς τέτοιο θεσμικό πλαίσιο στρατηγικής, ρύθμισης και λογοδοσίας, συνιστά κίνηση χωρίς προσανατολισμό και σαφή δημόσιο σκοπό.
Επίσης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχουν λίγες περιπτώσεις ιδιωτικών εταιρειών τηλεπικοινωνιών που επεκτείνονται και στον τομέα της ενέργειας ή και σε άλλους τομείς. Αυτές όμως οι περιπτώσεις αφορούν κολοσσούς που επιχειρούν διασπορά επιχειρηματικού κινδύνου. Άλλωστε, στην περίπτωση της Κύπρου, αν θεωρήσουμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ο μόνος ο μέτοχος της Cyta, την ίδια στιγμή είναι και ο αποκλειστικός μέτοχος της ΑΗΚ. Άρα, ήδη ο ιδιοκτήτης της Cyta δραστηριοποιείται και στον τομέα της ενέργειας. Δεν γνωρίζουμε καμία άλλη περίπτωση αναπτυγμένης οικονομίας στην οποία ο κρατικός ιδιοκτήτης εταιρείας τηλεπικοινωνιών κατέχει ταυτόχρονα και δύο εταιρείες ενέργειας.
2. Τα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας
Η Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας (29 Φεβρουαρίου 2024) για την Cyta (σελ. 105 – 114) αποκαλύπτει κρίσιμα δεδομένα:
- Η Cyta είχε αποφασίσει να δραστηριοποιηθεί στην αγορά ηλεκτρισμού χωρίς να διαθέτει τη νομική εξουσιοδότηση. Της υπεδείχθη ότι απαιτείται νομοθετική τροποποίηση. Τότε το αρνήθηκε, τώρα το παραδέχεται.
- Η ίδρυση της Cyta Power Ltd προοριζόταν για εμπορία και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο τη διείσδυση έως 25 % της αγοράς.
- Το επιχειρησιακό σχέδιο προέβλεπε συσσωρευτική δαπάνη πενταετίας €375 εκ. σε τομείς ξένους προς την αποστολή της Cyta.
- Προβλεπόταν συνεργασία με ιδιώτες παραγωγούς μέσω συμβάσεων Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Power Purchase Agreements – PPAs), με σκοπό η Cyta να αγοράζει ρεύμα και να το μεταπωλεί στους καταναλωτές. Ουσιαστικά η Cyta θα λειτουργεί ως «μεσίτης» υπέρ ιδιωτών, κάτι που δημιουργεί στρεβλώσεις και αντιβαίνει στο πνεύμα του ανταγωνισμού και κυρίως της προστασίας του δημοσίου συμφέροντος.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία είχε προειδοποιήσει ότι τέτοια εμπλοκή ενέχει σοβαρούς οικονομικούς κινδύνους και δεν εξυπηρετεί τον δημόσιο σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε η ΑΤΗΚ.
3. Η ορθολογική λύση: συνέργειες
Η Cyta διαθέτει σημαντική τεχνολογική και ψηφιακή τεχνογνωσία. Ουδεμία, όμως, σχέση έχει με τον τομέα της ενέργειας. Αντί να αποδυναμωθεί, επεκτεινόμενη σε ένα τομέα τον οποίο ελάχιστα γνωρίζει, μπορεί να στηρίξει την ΑΗΚ μέσα από συνεργατικά έργα:
- εγκατάσταση και λειτουργία έξυπνων μετρητών,
- αξιοποίηση δεδομένων και δικτύων,
- ψηφιοποίηση ενεργειακών υπηρεσιών προς τους πολίτες.
Έτσι διασφαλίζονται συνέργεια, αποδοτικότητα και προστασία του δημόσιου χρήματος.
Νοείται ότι τέτοιες δράσεις πρέπει να γίνονται με ανοικτές και διαφανείς διαδικασίες, καθώς η προηγούμενη συμμετοχή της Cyta στην προμήθεια των έξυπνων μετρητών της ΑΗΚ είχε πραγματοποιηθεί χωρίς η Cyta να προκηρύξει ανοικτό διαγωνισμό.
Οι κρατικές επιχειρήσεις θα πρέπει να λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά.
4. Ερωτήματα προς απάντηση
Το Κίνημα μας, έχοντας κατά νουν και αυτά που προτείνουν ο ΟΟΣΑ και η Παγκόσμια Τράπεζα, ότι δηλαδή το κράτος οφείλει να εφαρμόζει ενιαία στρατηγική ιδιοκτησίας, θέτει τα εξής ερωτήματα:
α. Η προωθούμενη τροποποίηση της νομοθεσίας εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, ή τελικά θα εξυπηρετήσει ιδιώτες παραγωγούς που θα χρησιμοποιούν τη Cyta ως όχημα;
β. Ο ανταγωνισμός μεταξύ δύο 100 % κρατικών οργανισμών έχει επιχειρηματική λογική ή είναι θεσμικά και οικονομικά εσφαλμένος και συνιστά στρέβλωση;
γ. Υπάρχουν άριστες διεθνείς πρακτικές αμιγώς κρατικών επιχειρήσεων τηλεπικοινωνίας οι οποίες να έχουν επεκταθεί σε, και να ανταγωνίζονται με, αμιγώς κρατικές επιχειρήσεις ενέργειας; Αν ναι, ποιες είναι αυτές, και πώς αποτιμάται το εγχείρημά τους; Αν όχι, τι κάνει την κυβέρνηση να πιστεύει ότι το αντίστοιχο εγχείρημα στην Κύπρο συνιστά ευπρόσδεκτη επιχειρηματική πρωτοτυπία;
δ. Ποια επιλογή θα εξυπηρετήσει τους κύπριου πολίτες, η αντιπαράθεση και ο ανταγωνισμός μεταξύ Cyta – ΑΗΚ ή η συνεργασία;
Η Κύπρος χρειάζεται σύγχρονη, συνεκτική και λογοδοτούσα κρατική πολιτική, όχι επιφανειακές κινήσεις που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα.
Το κράτος πρέπει να λειτουργεί με στρατηγική, διαφάνεια και συνέργειες – με θεσμική λογική και ευθύνη απέναντι στους πολίτες.
Το Άλμα στηρίζει την ενεργή παρουσία του κράτους σε στρατηγικούς τομείς, όταν αυτή διέπεται από ενιαία πολιτική ιδιοκτησίας, θεσμική λογοδοσία και σαφή στόχο το δημόσιο συμφέρον, και όχι την εξυπηρέτηση ιδιωτικών παικτών με κρατική ομπρέλα.
Σημειώνουμε ότι αντί η Κυβέρνηση να ασχοληθεί με τα πραγματικά προβλήματα της αγοράς ηλεκτρισμού, όπως η αποτυχία της λεγόμενης «ανταγωνιστικής αγοράς», οι καθυστερήσεις στα έργα του Βασιλικού και η απουσία ρύθμισης για τα υπερκέρδη των ιδιωτών παραγωγών, επιδίδεται σε ενεργειακές αλχημείες, δημιουργώντας τη Cyta Power. Αντί να διορθώσει μια στρεβλή αγορά που επιβαρύνει πολίτες και μικρομεσαίους, κινδυνεύει να την περιπλέξει περισσότερο, μετατρέποντας ένα τηλεπικοινωνιακό ίδρυμα σε ενεργειακό «παίκτη» χωρίς αποστολή, στρατηγική ή δημόσιο όφελος.
Θέτουμε τα ερωτήματά μας καλόπιστα, εμφορούμενοι από την επιθυμία να προστατευθεί το δημόσιο συμφέρον και αναμένουμε σοβαρές απαντήσεις. Ελπίζουμε ότι υπάρχουν και θα δοθούν. Μέχρι τότε διατηρούμε σοβαρές επιφυλάξεις.