Ψηφίζει ο Ερντογάν… Προς δικτατορία, κλίμα εκφοβισμού, κατάρρευση της λίρας…

Λίγο πριν από τις εκλογές της 24ης Ιουνίου, ο Ερντογάν παίρνει συνειδητά τους Τούρκους στο λαιμό του. Όταν τον Δεκέμβριο του 2016 ο Τούρκος Πρόεδρος ζήτησε από τους υποστηρικτές του να υπερασπιστούν το νόμισμά τους πουλώντας ό,τι ευρώ, δολάρια ή χρυσό είχαν, πολύ μεγάλο ποσοστό του κόσμου ανταποκρίθηκε μαζικά.
Σε κάποιες πόλεις, μάλιστα, ο ζήλος ξέφυγε εκτός ορίων. Χαρακτηριστικά, στο Ικόνιο, μια πόλη στη συντηρητική καρδιά της Τουρκίας και ένα από τα μεγάλα προπύργια του Ερντογάν και του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ξεπέρασαν τον εαυτό τους. Ο δήμαρχος «χάρισε» μια επιπλέον εβδομάδα άδεια μετ’ αποδοχών σε όσους υπαλλήλους του Δήμου μετέτρεψαν σε λίρες ποσό άνω των 500 δολαρίων, ενώ μια επιχείρηση χάριζε χαλιά σε πελάτες που είχαν ανταλλάξει πάνω από 2.000 δολάρια κ.ά.

Κατάρρευση της λίρας
Παρόμοιες καμπάνιες ξεφύτρωσαν σε πολλές πόλεις της Τουρκίας. Με αποτέλεσμα, μέσα σε μόλις μια εβδομάδα, πλήθος πολιτών σε όλη τη χώρα να μετατρέψει πάνω από 440 εκατ. δολάρια σε τουρκικές λίρες.
Τώρα το μετανιώνουν. Όσοι ακολούθησαν τις συμβουλές του Ερντογάν πριν 18 μήνες έχουν χάσει το 25% των χρημάτων τους. Η κατάρρευση της λίρας έναντι του δολαρίου από την επιβολή της κατάστασης έκτακτης ανάγκης τον Ιούλιο του 2016 έχει εκτοξεύσει τον πληθωρισμό σε διψήφια νούμερα και δεν έχει αφήσει ούτε έναν Τούρκο ανεπηρέαστο.

Οι απλοί πολίτες βλέπουν την αγοραστική τους δύναμη να καταρρέει.
Οι τουρκικές επιχειρήσεις στενάζουν υπό το βάρος του χρέους σε ξένα νομίσματα που έφτασε τα 300 δισ. δολάρια, πάνω από το 1/3 του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με το Bloomberg, κάποιες από τις μεγαλύτερες εταιρίες της Τουρκίας πασχίζουν να αναδιαρθρώσουν δάνεια που αγγίζουν συνολικά τα 20 δισ. δολάρια.
Με την εμπιστοσύνη των επενδυτών να πέφτει κατακόρυφα, η Moody’s υποβάθμισε πρόσφατα 17 τράπεζες της Τουρκίας.

Η ευθύνη του Ερντογάν
Ο Ερντογάν φέρει πολύ μεγάλο μερίδιο της ευθύνης. Τα τελευταία χρόνια ευνόησε τη φθηνή πίστωση και τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, δημιουργώντας πληθωρισμό. Τον Μάιο, αφότου ανακοίνωσε ότι πρόκειται να εξασκήσει ακόμη μεγαλύτερο έλεγχο στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας, που πρέπει υποτίθεται να είναι ανεξάρτητη, υποστήριξε την εκκεντρική οικονομική θεωρία ότι τα υψηλά επιτόκια είναι που προκαλούν πληθωρισμό. Η λίρα κατέληξε σε ελεύθερη πτώση.
Το πρόβλημα με την οικονομία της Τουρκίας δεν περιορίζεται στα επιτόκια των τραπεζών και θα το βρει μπροστά της μετά τις εκλογές. Ο Σεϋφετίν Γκουρζέλ, πρόεδρος του τουρκικού think-tank Betam, θεωρεί ότι «ένα θεμελιώδες πρόβλημα είναι η απώλεια της εμπιστοσύνης στη λειτουργία του οικονομικού συστήματος και στη νομισματική πολιτική». Το άλλο είναι το τι επιφυλάσσει το μέλλον για τη σταθερότητα και την «ανάπηρη» δημοκρατία της Τουρκίας μετά τις έκτακτες εκλογές της 24ης Ιουνίου.

Τρόμος οι αλλαγές
Οι επενδυτές από το εξωτερικό έχουν ήδη κατατρομάξει από τις συνταγματικές αλλαγές που θα δώσουν στον Πρόεδρο τεράστιες εξουσίες μετά την κάλπη, θα καταργήσουν το πόστο του πρωθυπουργού, θα πολιτικοποιήσουν εντελώς τη Δικαιοσύνη και θα περιορίσουν την κοινοβουλευτική εποπτεία. Πρακτικά, ο Πρόεδρος δεν θα λογοδοτεί στο κοινοβούλιο παρά ελάχιστα.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο Ερντογάν ίσως να κάνει κι άλλες εκλογές, σε περίπτωση που οι ψηφοφόροι τού δώσουν μεν την προεδρία αλλά τον έλεγχο της βουλής «κρατάει» η αντιπολίτευση. Οι δημοσκοπήσεις θέλουν τον Ερντογάν να διατηρεί την καρέκλα του μα προβλέπουν μια πολύ πιο ζόρικη κούρσα, σαφώς δυσκολότερη για τον Ερντογάν απ’ όσο αναμενόταν.

Θεωρούν, δηλαδή, πολύ πιθανό το σενάριο να τα πάει ο Ερντογάν πολύ καλύτερα από ό,τι το κόμμα του στις προεδρικές – βουλευτικές εκλογές, ακόμα και να χάσει το AK την κυβερνητική πλειοψηφία. Σε αυτό το σενάριο, ο Ερντογάν μάλλον θα προκαλέσει και νέες εκλογές.
Οι υπουργοί του, όπως συνήθως, υποσχέθηκαν μεταρρυθμίσεις, δημοσιονομική πειθαρχία και επιστροφή στην ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας με το που θα τελειώσουν οι εκλογές. Όμως τα σημάδια από την Άγκυρα κάθε άλλο παρά καθησυχαστικά είναι.
Τους τελευταίους δυο μήνες η κυβέρνηση Ερντογάν έχει επιδοθεί σε μια φρενίτιδα δαπανών, επιχειρώντας να καλοπιάσει ψηφοφόρους. Προσέφερε bonus πάνω από 400 δολάρια το χρόνο, σε μετρητά, σε καθέναν από τους 12 εκατομμύρια συνταξιούχους της Τουρκίας, φοροαπαλλαγές σε όσους αγοράσουν ακίνητα και αμνηστία για χρήματα, χρυσό και άλλα περιουσιακά στοιχεία που θα μεταφερθούν στην Τουρκία από το εξωτερικό.

Ο Πρόεδρος κατηγορεί ακόμα πιο έντονα τις ξένες χώρες για την πτώση της λίρας και προτρέπει, ξανά, τους Τούρκους να «απαλλαχθούν» από ό,τι αποταμιεύσεις μπορεί να έχουν σε σκληρό νόμισμα:
«Αδέρφια μου, που έχετε δολάρια ή ευρώ κάτω από το μαξιλάρι, πηγαίνετε και μετατρέψτε τα λεφτά σας σε λίρες. Μαζί θα καταστρέψουμε αυτή τη συνωμοσία», ζητούσε από τον κόσμο σε προεκλογική του ομιλία πριν λίγες μέρες.

Ανάπτυξη στα χαρτιά
Στα χαρτιά, η τουρκική οικονομία άνθιζε. Σύμφωνα με τα οικονομικά στοιχεία που ανακοινώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7,4% σε ετήσια βάση, στον ίδιο ρυθμό με ολόκληρο το 2017. Όμως ήταν το πιστωτικό πάρτι της κυβέρνησης Ερντογάν που απέφερε τέτοια φουσκωμένα νούμερα τα δυο τελευταία χρόνια και αυτό το πάρτι τώρα υποχωρεί. Στη θέση του επέρχεται το hangover.

Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε περαιτέρω τον Απρίλιο στα 5,4 δισ. δολάρια, πάνω από 6% του ΑΕΠ υπολογιζόμενο σε ετήσια βάση, από τα 3,7 δις δολάρια που ήταν ένα χρόνο πριν. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώνονται σταθερά από το 2015.
Ο Τζουμρούτ Ιμάμογλου, ο επικεφαλής οικονομολόγος του TUSIAD, τουρκικού επιχειρηματικού lobby, δηλώνει ότι με την πίστωση να στερεύει και με τις εταιρίες να «κάθονται» πάνω σε ένα βουνό από χρέη, μια απότομη επιβράδυνση είναι αναπόφευκτη.
Όμως, ενοχλούνται οι Τούρκοι από τα προβλήματα της οικονομίας; Κι αν ναι, πόση από την ευθύνη επιρρίπτουν στον Ερντογάν;

Τα σημάδια μιας οικονομικής επιβράδυνσης και μιας νομισματικής κρίσης είναι κάθε μέρα όλο και πιο ξεκάθαρα στους Τούρκους πολίτες και, κυρίως, στους επιχειρηματίες.
Ενδεικτικά στο Ικόνιο, ένα από τα προπύργια του Ερντογάν, η έκρηξη στις κατασκευές που άρχισε πριν χρόνια ξαφνικά φρεναρίστηκε λόγω της έλλειψης ζήτησης. Οι τιμές του τσιμέντου, του σιδήρου και άλλων υλικών εκτοξεύτηκαν αφού συνδέονται με τις εισαγωγές στην ενέργεια, που είναι σε δολάρια.
Οι αγρότες της Τουρκίας άρχισαν να παραπονιούνται για τις αυξήσεις στη βενζίνη και τα λιπάσματα.

Ως τώρα η συμβατική άποψη ήταν ότι η οικονομία, που διπλασιάστηκε σε μέγεθος από το 2002, όταν ήρθε στην εξουσία το κυβερνών κόμμα, ήταν το κλειδί της επιτυχίας του Ερντογάν και του κόμματός του. Αυτό μπορεί να μην ισχύει πια.

Ο κόσμος ανησυχεί
Η πλειοψηφία των Τούρκων δηλώνει, εν όψει των εκλογών, ότι η οικονομία προκαλεί τη μεγαλύτερη ανησυχία.
Παρ’ όλα αυτά, όμως, οι δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης θα στραφούν στην αντιπολίτευση. Αντίθετα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η κυβερνητική προπαγάνδα, διοχετευόμενη από τα μέσα που ελέγχονται υπό τον Ερντογάν, απέδωσε τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, μόλις το 4% των ψηφοφόρων του AK (κόμμα Ερντογάν, Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) επιρρίπτουν την ευθύνη για την πτώση της λίρας στις κυβερνητικές πολιτικές. Το 65% είναι πεπεισμένο ότι οφείλεται σε «συνωμοσία ξένων δυνάμεων εναντίον της Τουρκίας».
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν, ενώ παραπονούνται για την αύξηση στις τιμές των αγαθών και την κατρακύλα των οικονομικών τους, ακόμα πιστεύουν ότι όλα αυτά γίνονται για να ρίξουν οι ξένες δυνάμεις τον Ερντογάν και να προκαλέσουν μια κρίση στην Τουρκία. Και είναι αποφασισμένοι να μην τις αφήσουν να το πετύχουν.

Σύμφωνα με αρκετές πρόσφατες μετρήσεις, μπορεί τελικώς ο Ερντογάν να επικρατήσει μεν, παρά τρίχα δε. Υπάρχουν πέντε αντίπαλοι υποψήφιοι για την προεδρία που θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή, ειδικά αν ο Ερντογάν δεν τα καταφέρει να κερδίσει από τον πρώτο γύρο και μετά θα πρέπει να αναμετρηθεί με έναν από αυτούς.

Ο Γερμανός βουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών Ρόντριχ Κίζεβετερ θεωρεί «κάθε άλλο παρά βέβαιο» ότι ο Ερντογάν θα νικήσει από τον πρώτο γύρο. Όπως δήλωσε «πολλοί ψηφοφόροι έχουν γίνει όλο και πιο επικριτικοί για τις αρνητικές επιπτώσεις στην τουρκική οικονομία και στα πολιτικά δικαιώματα που επέφερε ο μετασχηματισμός της χώρας από τον Ερντογάν».

Κλίμα εκφοβισμού
Η βουλευτής του die Linke Γιοκάι Ακμπουλούτ, Γερμανίδα τουρκικής καταγωγής, θεωρεί ότι ασκούνται τεράστιες πιέσεις στους Τούρκους που ζουν στη Γερμανία. Ο Ερντογάν, άλλωστε, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ψήφο των Τούρκων που ζουν στη Γερμανία καθώς ξεπερνούν το 1,4 εκατομμύριο όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου.

Η Ακμπουλούτ δήλωσε ότι «υπάρχει ένα κλίμα εκφοβισμού στους πολίτες τουρκικής καταγωγής στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια. Πολλοί δεν τολμούν πια να εκφράσουν ανοιχτά τις πολιτικές τους απόψεις γιατί φοβούνται ότι κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει προβλήματα στους συγγενείς τους που ζουν στην Τουρκία».

Η βουλευτής πιστεύει ακόμη ότι η τουρκική κυβέρνηση έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών μέσα στη Γερμανία, με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών για την αντιπολίτευση. «Θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι αυτή η πρακτική δεν επηρεάζει και την εκλογική συμπεριφορά των Τούρκων ψηφοφόρων στη Γερμανία», λέει.

Αρκετοί Γερμανοί, κι όχι μόνο, βουλευτές αναμένουν ότι θα υπάρξει νοθεία στις εκλογές της Τουρκίας. Κι ανησυχούν για την τύχη των δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που υπήρξαν επικριτικοί στο καθεστώς Ερντογάν και βρίσκονται υπό κράτηση.
Εκατομμύρια Τούρκοι απεχθάνονται και τρέμουν τον Ερντογάν. Πολλοί άλλοι, όμως, τον θαυμάζουν γιατί θεωρούν ότι τους προστατεύει από τους Γκιουλενιστές. Στις εκλογές της 24ης Ιουνίου ο Ερντογάν αναμένεται ότι όχι μόνο θα παγιώσει την εξουσία του, αλλά θα αποκτήσει και εξουσίες Σουλτάνου.
Παρά τον διψήφιο πληθωρισμό και ένα εθνικό νόμισμα που παραπαίει, το πιθανότερο είναι ότι θα επανεκλεγεί αν και το κόμμα του μπορεί να δυσκολευτεί. Και ως πρόεδρος θα είναι πια παντοδύναμος, χάρη στις συνταγματικές αλλαγές που εξασφάλισε πέρσι.
Με τον τίτλο του «εκτελεστικού» προέδρου, ο Ερντογάν θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα με ισχύ νόμων και να μετατρέψει τη δικαστική εξουσία σε προσωπική του «αυλή», διορίζοντας πιστά του υποχείρια.
Πριν μόλις μια δεκαετία η Τουρκία ήταν μια εκκολαπτόμενη δημοκρατία που φιλοδοξούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα καλπάζει προς τη δικτατορία…