“Ή πρέπει να σιωπήσεις, ή να πεις κάτι καλύτερο από τη σιωπή” Πυθαγόρας
Η σιωπή είναι χρυσός. Αν δεν έχεις κάτι να πεις, αν δεν γνωρίζεις κάποια πράγματα, καλύτερα είναι να σιωπήσεις. Δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε με επιτυχία, ακόμα και με πολύ δικούς μας ανθρώπους, επειδή, όπως είπε ο Ευριπίδης, η «φλυαρία αγγίζει την ηδονή».
Θέλουμε να διηγηθούμε αυτό που μας συνέβη, να εκφράσουμε τη γνώμη ή τους φόβους μας, να κομπάσουμε για κάποια επιτυχία μας, και ως ένα βαθμό είναι απολύτως φυσιολογικό. Η επικοινωνία απαιτεί την εναλλαγή των ρόλων του πομπού και του δέκτη και διάκριση. Δεν λέγονται όλα τα πράγματα όλες τις ώρες, ακόμα και αν νιώθουμε πως ό, τι έχουμε να πούμε είναι πολύ σημαντικό.
«Το στεφάνι της σιωπής είναι στολίδι καλού ανθρώπου. Η φλυαρία όμως που αγγίζει την ηδονή, κακή παρέα είναι και ασθένεια για την πόλη» (Ευριπίδου Αντιόπη)
Λόγια με μέτρο
Σήμερα λέμε «τα πολλά λόγια είναι φτώχια», αλλά στην αρχαία Αθήνα και στις υπόλοιπες ιωνικές πόλεις, τα λόγια ήταν ο πλούτος που οδήγησε στη δημοκρατία και στον πολιτισμό. Οι ομιλίες και οι αντιπαραθέσεις στην Αγορά, στην Εκκλησία του Δήμου και στα Δικαστήρια είναι ο θησαυρός της σκέψης που μας τρέφει έως σήμερα. Ακόμα όμως και οι Ίωνες, που αγαπούσαν τόσο τις φιλοσοφικές αναλύσεις και τις συζητήσεις στην Αγορά, δεν άντεχαν τον φλύαρο που δεν έχει να πει κάτι ωφέλιμο.
Μερικές γνώμες:
Ή λέγε τι σιγής κρείττον, ή σιγήν έχε (Ή να λες κάτι καλύτερο από την σιωπή ή να σωπαίνεις) Ευριπίδης
“Για μια θυσία που κάνεις επιβάλλεται η σιγή” Ευριπίδης
“Γνήσιος έπαινος για τη γυναίκα είναι η σιωπή” Ευριπίδης
Ο Απολλώνιος Τυανεύς παρατηρεί πως
«Οι πιο σημαντικοί άνθρωποι είναι βραχυλογώτατοι»
Ο Δημόκριτος ταυτίζει τη φλυαρία με ένα άλλο βλαβερό ελάττωμα:
«Να μιλάς συνέχεια και να μην θέλεις να ακούσεις τίποτα είναι πλεονεξία»
Εξ άλλου η ίδια η φύση μας δείχνει τον δρόμο, αφού μας έδωσε δύο αυτιά για ν’ ακούμε και μία μόνο γλώσσα για να μιλάμε, όπως έλεγε ο Ζήνων ο Κιτιεύς. Αυτός είπε και τη φράση που λέμε και σήμερα:
«Αν συζητάς χωρίς να έχεις μουσκέψει τη γλώσσα στο μυαλό σου, ακόμα περισσότερα λάθη θα κάνεις μιλώντας».
Ο Κλεάνθης ο Στωικός συνήθιζε να παραμένει σιωπηλός και κάποιος ζήτησε να μάθει τον λόγο που δεν μιλά, αφού είναι ευχάριστο να συζητά κανείς με τους φίλους του. Κι εκείνος απάντησε
«Ευχάριστο είναι, αλλά όσο πιο ευχάριστο είναι τόσο περισσότερο οφείλουμε να το παραχωρούμε στους φίλους μας».
Εξομολόγηση του ποιητή Σιμωνίδη από την Κέα: «Ποτέ δεν μετάνιωσα επειδή έμεινα σιωπηλός, ενώ πολλές φορές μετάνιωσα που μίλησα»
Οι πιο σιωπηλοί
Άλλοι απεχθάνονταν την πολυλογία ακόμα περισσότερο. Κάποιοι φιλόσοφοι επειδή θεωρούσαν πως τα λόγια εμποδίζουν την σκέψη και άρα την αναζήτηση της αλήθειας, και οι Δωριείς επειδή ήταν από τη φύση τους λιγομίλητοι. Από τους Δωριείς της Λακωνίας ονομάζουμε μέχρι σήμερα λακωνικότητα την ικανότητα να εκφράζεται κάποιος συνοπτικά.
Ο Διογένης ο κυνικός θεωρούσε την πολυλογία μεγάλο μειονέκτημα για έναν φιλόσοφο. Έτσι, όταν κάποιος από τους λεγόμενους «εριστικούς» κόμπαζε πως είναι φιλόσοφος, ο Διογένης του είπε:
«Λες πως φιλοσοφείς, βρε κακομοίρη, ενώ λυμαίνεσαι αυτό που είναι το βέλτιστο στη ζωή του φιλοσόφου», εννοώντας τη σιωπή.
Ο Πυθαγόρας εξέταζε με προσοχή κάθε υποψήφιο μαθητή του και απέρριπτε χωρίς δεύτερη συζήτηση κάποιον που είχε τη φήμη του πολυλογά. Για τους Σπαρτιάτες και τους Κρήτες, ο Πλάτων ισχυριζόταν πως ήταν οι πιο σοφοί από τους Έλληνες, επειδή έλεγαν πολλά με λίγα λόγια.
Νεότεροι φιλόσοφοι είπαν για τη σιωπή:
Αν η σιωπή ταιριάζει και στον σοφό, άραγε πόσες φορές περισσότερο ταιριάζει στον ανόητο [Ταλμούντ]
Ας είναι ευλογημένη η σιωπή! Γιατί μέσα σ’ αυτήν θα μ’ ακούσεις να μιλώ Χαλίλ Γκιμπράν
Ασφαλώς, οι υποθέσεις των ανθρώπων θα ήσαν πιο ευτυχισμένες, αν η δύναμη των ανθρώπων να σιωπούν ήταν ίση με την δύναμη τους να μιλούν. Η πείρα, όμως, περισσότερο από αρκετά μας διδάσκει ότι οι άνθρωποι δεν ελέγχουν τίποτε με τόση δυσκολία όσο τη γλώσσα τους Μπαρούχ Σπινόζα
Αυτοί που έχουν τη γνώση, δε μιλούν. Αυτοί που μιλούν, δεν έχουν γνώση Λάο Τσε
Αυτός που μιλάει δεν ξέρει. Αυτός που ξέρει δεν μιλάει Λάο Τσε
Αυτός που ξέρει να σιωπά, απλώς δεν μπορεί να μιλήσει σωστά Βάλτερ Γενς
Αυτός που όταν έχει άδικο σιωπά, είναι σοφός. Αυτός που σιωπά, αν και ξέρει πως έχει δίκιο, είναι παντρεμένος Τζορτζ Μπέρναρντ Σω
Για να επιβάλεις τη σιωπή σε ένα πρόσωπο, σίγα πρώτος εσύ Σενέκας
Για όσα δεν μπορούμε να μιλήσουμε, καλύτερα να μένουμε σιωπηλοί Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν
Η σιωπή είναι βαθιά σαν την αιωνιότητα, τα λόγια ρηχά σαν το χρόνο Καρλάιλ Τομας